معرفی معدن طلای موته +فیلم

معدن طلای موته در 270 کیلومتری جنوب غرب تهران در رشته کوههای نسبتاٌ پست واقع در جنوب دلیجان - شمال غربی میمه و شمال شرقی گلپایگان قرار دارد. فاصله مجتمع معدنی موته از روستای موته که در کنار جاده آسفالته گلپایگان قرار دارد، 8 تا 10 کیلومتر می‌باشد. ارتفاع منطقه از سطح دریا 1900 تا 2300 متر می‌باشد.

اندیسهای عمده در ناحیه طلا دار موته عبارتند از معدن طلای چاه خاتون، معدن طلای سنجده، معدن طلای دره اشکی، معدن طلای تنگه زر، معدن طلای چشمه گوهر، معدن طلای قرم قرم، معدن طلای چاه باغ، معدن طلای چاه علامه و معدن طلای سه کلپ. 
زمین شناسی: 
معادن طلای مذکور که اغلب در امتداد شکستگیهای مناطق دگرسان بوجود آمده‌اند، تماماً در اثر تجمع کانی‌های فلزی طلا ‌دار از قبیل پیریت و کالکوپیریت‌های طلا ‌دار داخل سنگهای منطقه در داخل شکافهای گسلهای موجود که به صورت تله‌ای برای گرفتن آنها عمل نموده است،ایجاد شده‌اند و چون فقط در حد گسترش عمقی و طولی و عرضی گسل موجود توانسته‌اند تجمع یابند، لذا اغلب دارای گسترش عمقی و عرضی زیاد نبوده و گسترش طولی آنها نیز بستگی به طول گسل مذکور دارد.
وضعیت زمین شناسی طلای موته طی چندین گزارش بصورت جامع توسط زمین شناسان ایرانی و خارجی تهیه و در آرشیو شرکت طلای ایران موجود است. کانسارهای شناخته شده در معدن طلای موته در مجموعه ای متامور فیک و در دوره پرکامبرین تشکیل شده اند. تشکیلات پرکامبرین بصورت تپه ماهورهای رنگی در شمال روستای موته گسترش یافته است و شامل مجموعه تشکیلاتی بی و کهر است. ذخایر طلا به شکل رگه ای و رگچه ای در داخل درزها و شکستگیهای شیست ها مربوط به تشکیلات بی بصورت کانی های طلادار یافت می شود. مشخصات کانی زایی طلای مذکور توام با مشخصاتی از کیفیت سیلیسی شدن و سرسیتی شدن سنگ های در بر گیرنده همراه با برشی شدن رگه های کوارتز و کانی پیریت می باشد. ماده معدنی در یونهای مینیرالیزه شده با شیب کم تا متوسط با بدنه های ورقه ای دیده می شود. شیب رگه در معدن سنجده در حدود 30 درجه به طرف شرق است.
سابقه باستانی:
گفتنی است که از معدن موته، حدود 4000 سال قبل بهره برداری سطحی و محدود می‌شده است. کاوشهای باستان شناسی در منطقه با کشف ابزارهای قدیمی استخراج این حقیقت را ثابت کرده است.
بهره برداری از معدن موته بعد از انقلاب آغاز شده است. مساحت معدن موته زاید بر 25 کیلومتر مربع برآورد شده است و در آن در حدود 2 میلیون تن سنگ طلا خوابیده و لذا در صورت استخراج علمی و تکنولوژیکی در هر سال، 400 تا 500 کیلوگرم طلا محصول خواهد داد. هزینه مقدماتی بهره برداری 300 میلیون تومان بوده و حتی قرار بر این بوده که کمپانی آلمانی گروپ و آفریقای جنوبی با ایران شریک شوند.
دولت وقت با دریافت گزارش معدن موته قضیه را به طور جدی دنبال کرد و وزارت معادن و فلزات مامور شد با نصب کارخانه (سیانوراسیون) در نزدیکی اصفهان، معدن موته را به زیر استحصال ببرد. 31 اردیبهشت 1375 از فرآوری 127 هزار تن سنگ معدن موته 257 کیلوگرم طلا و از آنجائیکه طلا معمولا با نقره همراه است، حدود 25 کیلوگرم نقره نیز بدست آمده است.
هم اکنون یک کارخانه طلا، ‌فقط مختص سنگ معدن موته احداث شده و امید می‌رود که هم تولید طلا بالا برود و هم میزان ارزبری کارخانه کاهش نشان دهد. کارخانه مذکور روزانه 200 تن سنگ طلا ظرفیت خواهد داشت. تا پایان سال 1374روی هم رفته 1203 کیلوگرم شمش طلا تولید شده است.
در کاوشهای اخیر در معدن طلای موته محلات، رگه پرذخیره جدیدی پیدا شده است. به همین مناسبت دستور فوری تجهیز معدن مذکور صادر گردیده است. عیار سنگ معدن موجود در این رگه 10 گرم در تن محاسبه شده است و مخارج بهره برداری و تخلیص هر تن آن خیلی کمتر از ارزش طلای بدست آمده می‌باشد. ذخیره قطعی و احتمالی معدن موته محلات، حدود 2 میلیون تن سنگ معدن برآورد گردیده است که به طور متوسط 7 گرم طلا در هر تن می‌باشد. تنگ زر و گل چشمه از زرخیز ترین معادن طلای 9 گانه موته می‌باشند.
موته از حدود 4000 سال قبل شناخته شده بود. در دوره قاجاریه مخصوصا در زمان امیر کبیر، اقداماتی برای بهره برداری از معادن طلا به عمل آمد. از معدن طلای موته در این دوره بهره برداری شده است. در سال 1336 بود که مسلم شد در موته معادن طلا به مقدار قابل توجه وجود دارد و به همین جهت فعالیتی که آغاز گشته بود به همین ترتیب تا آخر سال ادامه یافت.
در سالهای 1338 و 1339 با اعتباری که از محل بودجه برنامه دوم تحصیل شد، دامنه اکتشاف در محل توسعه یافت و در نتیجه ذخیره سنگ طلای معدن موته در حدود یکی دو میلیون تن تخمین زده شد. بنابراین معادن مزبور ارزش این را داشت که مورد استخراج و بهره برداری قرار گیرد. اما انجام عملیات وسیع تر در مورد این معادن به برنامه سوم موکول گردید. 
در سال 1341طرحی برای تجهیز و توسعه معدن طلای موته تهیه شد و برای اجرای آن از سازمان برنامه درخواست اعتبار شد. در طرح پیش بینی شده بود که یک دستگاه تغلیظ(سیانوراسیون) برای جدا کردن طلا از سنگ خارجی به ظرفیت 200 تن در روز خریداری گردید. در نیمه دوم سال 1342 طرح مزبور مورد تصویب قرار گرفت و اعتباری در حدود 71 میلیون ریا ل برای اجرای آن تخصیص یافت.
عملیات ساختمانی کارخانه و تاسیسات دیگر و حفاریهای اکتشافی و تجهیزات تونل و حتی احداث جاده‌ای به طول 42.5 کیلومتر و تسطیح جاده‌های موجود معدن انجام گرفت و خریداری کارخانه سیانوراسیون به سال آینده محول شد. در نتیجه ادامه تحقیقات و اکتشافات میزان ذخیره معدن موته تا 2 میلیون تن سنگ طلا مسلم گردیده است.
عملیات اکتشافی سیستماتیک در سال 1358 شروع گردیده است.
کارهای اکتشافی قبلی انجام شده:
1- از منطقه موته نقشه زمین‌شناسی 1:20000 و از اندیسهای معدنی، نقشه‌های بزرگ مقیاس 1:1000 و 1:500 تهیه شده است.
2- عملیات ژئوفیزیکی: آنومالی‌های حاصل از عملیات ژئوفیزیکی با مناطق سولفوره قابل مشاهده منطبق گردیده و از سوی دیگر حفاری مغزه گیری جهت شناسایی آنومالی‌های مزبور، منفی بوده است. لذا استفاده از روش ژئوفیزیک متوقف گردیده است.
3- عملیات ژئوشیمی: این عملیات بین سالهای 1360-1359 انجام گرفته است.
4- انجام ارزیابی ذخیره در اندیسهای 9 گانه که در این گزارش در مورد برآورد ذخایر معادن 9 گانه توضیحاتی داده شده و اکثراٌ اقتصادی نیستند.در سال 1379 عملیات ژئوفیزیکی IP و RS در منطقه، در محدوده ورقه زمین‌شناسی 1:100000 معلمان و برگه توپوگرافی 1:50000 سدفه انجام گرفته که طی آن بی‌هنجاری‌هایی بدست آمد که در گزارش منتشر شده، آورده شده است.
تعداد کانسار و مقدار ذخایر شناسایی شده:
تعداد نه کانسار طلا با ذخیره بیش از یک میلیون و دویست هزار تن و با عیار چهار گرم در تن شناسایی شد. در سالهای 1370و 1371 عملیات اکتشاف تکمیلی در دو کانسار چاه خاتون و سنجده انجام گرفت و مشخص شد که مقدار سه میلیون تن ذخیره با عیار سه گرم در تن در این دو معدن وجود دارد. از طرف دیگر در سال 1369 قرارداد نصب کارخانه استحصال طلا با شرکت استرالیایی BHP منعقد گردید و عملیات اجرایی آن از تیرماه 1370 شروع و پس از مدت 20 ماه کلیه عملیات به اتمام رسید.
قسمت های مختلف کارخانه استحصال طلا:
این مجموعه شامل بخش های معدن، کارخانه، آزمایشگاه و اداری می باشد و در مجموع حدود 150 پرسنل دارد(گزارش شرکت در سمینار معدنکاری طلا،QE,391، گ 6، 1375). با توجه به مجاورت با روستاهای موته اکثر کارگران و اپراتور دستگاه‌ها از این روستا تامین گردیده اند.
روش های تعیین منشا طلا: 
در منطقه موته مقدار طلا در گرانیتها و متاولکانیت ها در فواصل متفاوت از رگه های طلا قرار دارد. همچنین در سنگ های آلتره شده در مجاورت بلافصل رگه ها، نمونه هایی از منطقه با روش فعال کردن نوترونی در حد ppb مورد بررسی قرار گرفت. تعیین مقدار طلا در رگه ها بوسیله X.R.F در حد ppm انجام شده است.
ایجاد مناطق معدنی اقتصادی طلا دار:
ایجاد مناطق معدنی طلادار را به این طریق میتوان تصور کرد که کانسارهای طلای مذکور که اغلب در امتداد شکستگی های مناطق دگرسان شده بوجود آمده اند در یک فرآیند هیدروترمال بر مبنای شسته شدن طلا از سنگ های جانبی و حمل آن به درون درزها و شکاف ها صورت گرفته است.
ماده نفوذی گرانیتی از نظر متالوژنیک مواد معدنی نقش مهمی ایفا نموده است. مشاهدات زیادی نشان داده اند که ماده مذاب نفوذی به عنوان منبع حرارتی برای محلول های در حال چرخش در سنگ ها مطرح می باشد. در این مورد نقش آبهای ماگمایی و آبهای سطحی برای تشکیل محلول های گرمایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چرخش اینگونه آبها در اطراف ماده مذاب نفوذی بواسطه مهیا بودن شرایط حرارتی مورد نیاز انجام می گیرد.
در منطقه موته نفوذ ماده مذاب گرانیتی سبب شکسته شدن عناصر و ترکیباتی از قبیل Au,Fe,Sio2,Co2 در سنگ های اطراف شده است. این موارد در شکاف ها، درزها و شکستگیها که در آنها شرایط فشار کم و پتانسیل شیمیایی ضعیف حاکم بوده، دوباره برجای گذارده شده و به این ترتیب رگه های کوارتز – پیریت طلا دار تشکیل داده اند.
منطقه خرج گذاری:
معدن طلای چاه خاتون: 
موقعیت جغرافیایی: معدن طلای چاه خاتون از مجموعه طلای معادن موته در فاصله 290 کیلومتری جنوب تهران، در نزدیکی جاده اصلی گلپایگان قرار دارد. معدن از نوع ذخیره اکسیده و سولفور تشکیل شده است که به دلیل متفاوت بودن روش استحصال، بصورت جداگانه خوراک کارخانه می شوند. بخش اکسید که قسمت بالای کانسار را تشکیل می داد، طبق طرح شرکت استرالیایی B.H.P.E استخراج گردیده است. برای استخراج باقیمانده کانسار(75 درصد) طرح زیر تهیه گردید.
طرح استخراج بقایای کانسار در سال 1373 طرح نهایی معدن روباز طلای چاه خاتون شامل 21 افق استخراج با ارتفاع پنج متر می باشد که از ارتفاع 2020 شروع شده و در ارتفاع 1910 خاتمه می یابد. عیار متوسط معدن 246/2 گرم در تن می باشد. توزیع عیار در افق های مختلف ثابت نبوده و از افق 1965 به پایین به شدت کاهش می یابد.
برای ثابت نگه داشتن عیار ورودی کارخانه بخشی از ذخیره پر عیار در افق های طرح 1311000 تن ماده معدنی در مقابل 266200 تن باطله استخراج خواهد شد که بدین ترتیب نسبت باطله برداری 03/2 حاصل می آید. این نسبت در مقایسه با معادن مشابه بسیار خوب است. 
ظرفیت تولیدی معدن با توجه به وضعیت ماشین آلات و ظرفیت کارخانه مقدار ثابت 75000 تن در ماه تعیین شده است. با این آهنگ تولید، عمر معدن 53 ماه برآورد می گردد.
بطور کلی آنچه در اجرای طرح مهم به نظر می رسد مسئله کنترل عیار و مسئله ردیابی پله به پله ماده معدنی است. ناقص بودن اطلاعات اکتشافی صحت مدل اکتشاف را مورد تردید قرار می دهد. بنابراین در اجرا با دقت تمام، باید به کارهای اکتشافی جدیدی دست زد. تغییرات شدید عیار نیز مشکل ساز خواهد بود، فعالیت جهت یافتن قانونی برای تغییرات عیار باید ادامه یابد و روش های اجرایی برای کاهش اختلاط و تهیه ماده معدنی با عیار بالاتر پس از مطالعه به اجرا گذارده می شود.
معدن طلای سنجده: 
مشخصات عمومی معدن شامل ارتفاع پله ها 5 متر، عرض جاده باربری 14 متر، شیب جاده 10 درصد، عرض پله ایمنی 4/6 متر، شیب دیواره پله 65 درجه، شیب کل معدن 52 درجه.
ذخیره معدن سنجده شامل دو ترکیب اکسید و سولفور می باشد. کارخانه طلای موته برای استحصال سنگ اکسید طراحی شده است ولی قابل توسعه برای پذیرفتن سنگ سولفور نیز هست.
ظرفیت کارخانه 15000 تن در ماه در نظر گرفته شده است که آن هم قابل توسعه می باشد.
عملیات استخراج بدین صورت انجام می گیرد که در ابتدا قسمت زمین شناسی استخراجی با توجه به نقشه های موجود و اطلاعات عیاری بدست آمده از عملیات استخراجی در پله های بالاتر و برداشت گسل های نمایان شده در این پله ها و یافتن روند حرکات تکتونیکی نقشه دقیقی از محدوده عیاردار پله ای که می خواهد مشغول کار شود تهیه می نمایند. این نقشه ها توسط دفتر فنی بر اساس محدودیت ها و مزیت ها به بلوک های عیار دار و باطله تقسیم بندی و شماره گذاری شده و تاریخ حفاری و آتشباری و بارگیری آن ها مشخص می گردد. بلوک های باطله با شبکه های خاص خود حفاری و آتش باری می شود. بلوک های عیار نیز با شبکه های خاص خود حفر می گردند ولی از چاه‌های آنها نمونه گیری شده(از هر جا دو نمونه) و این نمونه ها توسط قسمت کنترل عیار بررسی گردیده است و بلوک های اصلی خود به چند ین بلوک با عیار های مشخص تقسیم شده و توسط لودر بارگیری و توسط دامتراک به پشت کارخانه حمل می گردد و بسته به عیار آن روی یکی از دپوهای پشت کارخانه ریخته می شود.قسمت کنترل عیار با اختلاط این دپوها عیار مورد نظر خود را ساخته و تحویل کارخانه می دهد.
واحد سنگ شکنی:
کارخانه استحصال طلا - روش های استحصال طلا:
روش های استحصال طلا بستگی به نوع سنگ همراه و همچنین عیار طلا در سنگ معدن دارد. بطور مثال جهت استحصال طلا از سنگ های سولفور پیریت، بهترین روند تغلیظ، سیانوراسیون(Cyanidation) است. روند استحصال طلا در کارخانه موته در Flow sheet زیر مشخص شده است.
اولین واحد خردایش گریزی می باشد که سنگ هایی با قطر بزرگتر از 5/0 متر روی گریزلی باقی می ماند و توسط کارگران خرد شده و سپس وارد مدار می شود و ذرات کوچک وارد سنگ شکن فکی می گردد. در سنگ شکن فکی با ظرفیت 80 تن در ساعت، نمونه اولیه تا حدود 12-10 سانتی متر خرد می شود و محصول از سنگ شکن فکی وارد سنگ شکن مخروطی استاندارد می گردد و خردایش تا حدود ابعاد 12-10 میلی متر ادامه می یابد. لازم به توضیح است که بعد از سنگ شکن مخروطی، سرند دو طبقه ای وجود دارد که ذرات درشت تر از 12-10 میلی متر به عنوان بار در گردش سنگ شکن مخروطی هدایت میشود. دانه های ریز تر از 12-10 میلی متر از طریق نوار نقاله وارد آسیاب گلوله ای می شوند که دانه بندی 63 میکرومتر محصول نهایی آسیاب گلوله ای است. هیدروسیکلون بار در گردش را تامین می کند و ذرات درشت تر را به مرحله سیانوراسیون وارد نمی کند.
مرحله اصلی استحصال طلا در تانک های سیانور اسیون انجام می پذیرد. تعداد تانک ها شش عدد و حجم تانک 220 متر مکعب است. در این تانک آهک جهت تنظیم PH(بطور متوسط 5/10) و سیانور سدیم به میزان 1/1 کیلوگرم در تن به عنوان حلال طلا از یک طرف و زغال فعال به مقدار چهار تن در هر تانک 220 متر مکعب از طرف مقابل به تانک تزریق می گردد و توسط همزن عمل اختلاط معرف های شیمیایی با ماده معدنی صورت می گیرد. زمان مانده در واحد سیانوراسیون حدود 29 ساعت می باشد.
زغالی که طلا را در خود جذب کرده است وارد سرند می شود و پالپ حاوی سیانور از آن جدا شده و 80 در صد سیانور سدیم بازیابی و به مدار باز می گردد، فرایند جدایش کربن فعال از پالپ تا زمانی ادامه می یابد که یک تن زغال بر روی سرند باقی بماند.
در این مرحله زغال باقی مانده با آب و سپس با اسید کلریدریک دو درصد شستشو می گردد. بعد از شستشو، زغال حاوی طلا به ستون جدایش به حجم هشت متر مکعب انتقال یافته و با محلول NaOH یک درصد و NaCN پنج درصد و در حرارت 110c شسته می شود تا کمپلکس سیانور طلا به عنوان الکترولیت به سلول الکترولیز منتقل گردد. در سلول الکترولیز با ولتاژ 5/3 ولت و شدت جریان 18 آمپر، الکترولیز صورت می گیرد. در این سلول، کاتد پشم فولادی و آند توری استیلی می باشد که طلا از محلول الکترولیت به عنوان کاتیون جدا شده و به روی کاتد رسوب می کند. 
کاتد که حاوی طلا می باشد روی سینس های فولاد نسوز قرار گرفته و به مدت 16 تا 18 ساعت در کوره کلسیناسیون در دمای 800 درجه سانتی گراد تحت تاثیر حرارت قرار می گیرد تا اکسیداسیون آهن موجود صورت پذیرد.
پس از این فرایند، محصول جهت ذوب همراه با کمک ذوب های کربنات سدیم، براکس نیترات پتاسیم و سیلیس در بوته فولادی قرار گرفته و جهت عملیات ذوب به کوره مربوطه انتقال می یابد. در این کوره درجه حرارت 1150 درجه سانتی گراد می باشد. سپس بوته از کوره خارج و عملیات ریخته گری آغاز می شود. در بهترین حالت امکان تولید شمش با عیار 98 درصد وجود دارد.
اندازه گیری طلا در آزمایشگاه شیمی معدن موته(زغال گذاریCupellation):
یک نمونه را بصورت پودر در آورده(با دانه بندی 60 میکرون) و سپس 50 گرم از نمونه را با ذوب کننده مخلوط می کنند. مواد ذوب کننده عبارت است از کربنات سدیم، شیشه، براکس، سیلیس، لیتارز و نیترات پتاسیم.مخلوط را در کوره تا 950 درجه سانتی گراد گرم می کنند و حرارت را افزایش داده تا به 1200-1000 درجه برسد.مدت یک ساعت صبر می کنند. طی این زمان دو فاز بوجود می آید، مخلوط را بیرون آورده و قسمت ذوب شده را در یک ظرف آهنی ریخته و سرباره را از قسمت سربی جدا می کنند. قسمت سربی و مقدار مشخص از فلز نقره را در ظروف استخوانی قرار میدهند و در کوره تا دمای 950 درجه گرم می کنند. ظروف استخوانی سرب را در خود جذب می کند و نقره و طلا را آزاد می کند.
دانه نقره و طلا را در اسید نیتریک حل می کنند و در این صورت نقره آن حل می گردد، سپس اسید کلریدریک به آن اضافه میکنند که تشکیل نیترات داده و طلا حل می گردد.
محلول آماده شده و محلول های استاندارد را با دستگاه جذب اتمی(Varian-5) که قسمت اتم کننده آن شعله می باشد، اندازه گیری می کنند که با استفاده از منحنی استاندارد مقدار طلای موجود را بر حسب ppm(گرم در تن) گزارش می دهند. بعضی اوقات نمونه را با استفاده از KCN حل نموده و طلا را بصورت کمپلکس با سیانور در آورده سپس با DIBK(دی ایزوبوتیل کتون) استخراج کرده و با استفاده از A.A(جذب اتمی) اندازه گیری می کنند.

برای دریافت فیلم مجتمع طلای موته کلیک کنید.