صنعت بازیافت فلزات رو به توسعه است

معدن و توسعه: در سال‌های اخیر به حجم بازیافت فلزات افزوده شده و با توجه به تمرکز جامعه روی قابلیت پایداری و محدودیت‌های منابع اولیه علاقه به این صنعت هرچه بیشتر فزونی گرفته است. 

به گزارش متال بولتن، بازیافت فلزات بخش لاینفک سیکل تولید محسوب می‌شود و صنایع فلزی سابقه طولانی در امر بازیافت محصولات خود دارند، اما این نوع فعالیت معمولا چندان توسط اکثریت سیاستمداران از جنبه مقیاس و اقتصادی شناخته شده نیست. به نظر می‌رسد که همواره این منازعه در این صنعت وجود داشته که بتواند قراضه را به‌عنوان یک کالای پرارزش و نه باطله بیرون ریختنی طبقه‌بندی و ارزیابی کند. 

آمار واقعی برای بازیافت فلزات در سطح جهانی چیست و چگونه این آمار تغییر پیدا می‌کند؟ شاید این اطلاعات را بتوان تا حدی به تفضیل برای بعضی از فلزات به دست آورد، اما برای همه فلزات دستیابی به این اطلاعات امکان‌پذیر نیست. برای ارزیابی سیاستگذاری‌ها و بهینه‌سازی و کارآمدتر کردن مرف منابع و نیز ارایه اطلاعات مورد نظر برای تجزیه و تحلیل چرخه حیات باید به اطلاعات دقیقی دسترسی داشت. 

چندین راه برای تعیین میزان بازیافت فلزات وجود دارد که مهم‌ترین آن این سه روش است: 

ـ میزان کارآمدی بازیافت فلز پس از پایان چرخه حیات (EOL-RR): درصد قراضه تولید شده پس از پایان چرخه حیات (پس از مصرف‌کننده یا کهنه) که به‌صورت موفقیت‌آمیزی بازیافت می‌شود. 

ـ درصد قراضه بازیافت شده (RC)یا میزان ورودی بازیافتی (RIR): نسبت قراضه ورودی (جدید به‌علاوه قدیمی) به کل فلز ورودی برای تولید فلز. 

ـ درصد قراضه کهنه (OSR): نسبت قراضه به کل گردش قراضه (جدید به علاوه قدیمی) 


اطلاعات فلزات پایه 

فلزات پایه مهم، یک آرشیو آماری بازیافت منظمی دارند. از سال 1980 صنعت آلومینیوم توانسته، کل تولید سالانه خود از قراضه EOL را به چهار برابر رسانده و امروزه میزان قراضه جدید از 5 میلیون تن تقریبا به 20 میلیون تن افزایش پیدا کرده است. 

بنا به گزارش انجمن جهانی آلومینیوم (IAI) بازیافت قراضه کهنه رشد سریع‌تری از خود نشان داده، به‌طوری که از یک میلیون تن در سال 1980 به 10 میلیون تن در سال 2009 رسیده است. 

در طی همین مدت تولید آلومینیوم اولیه از 15 میلیون تن در سال به 40 میلیون تن در سال افزایش پیدا کرده و تا سال 2020 تقاضا برای آلومینیوم طبق پیش‌بینی به حدود 97 میلیون تن خواهد رسید که 31 میلیون تن آن از قراضه بازیافتی به دست خواهد آمد. 

OSR برای آلومینیوم حدود 50 درصد است، در حالی‌که میزان بازیافت پس از پایان چرخه حیات به‌طور کل 70 درصد است. مورد آخر با توجه به مصرف نهایی آن متغیر است: برای کاربردهای ساختمانی و حمل و نقل، 90 تا 95 درصد قراضه کهنه بازیافت می‌شود. از دهه 1980 بخش حمل و نقل مهم‌ترین منبع تولید قراضه EOL آلومینیوم بوده، در حالی‌که بخش ساختمانی کمتر و آهسته‌تر رو به افزایش بوده است، چون در این بخش عمر محصولات طولانی‌تر است. امروزه قراضه EOL آلومینیوم 42 درصد از بخش حمل و نقل، 28 درصد از صنایع بسته‌بندی، 11 درصد از مهندسی و کابل و 8 درصد از بخش ساختمانی به‌دست می‌آید. 

در آینده با بالا رفتن میزان جمع‌آوری، میزان بازیافت EOL می‌تواند افزایش پیدا کند و بر همین اساس نسبت قراضه کهنه نیز می‌تواند افزایش پیدا کند، اما میزان بازیافت احتمالا افزایش پیدا نخواهد کرد، چون تقاضا افزایش پیدا می‌کند و نیز عمر کاربرد این محصول طولانی است و در نتیجه آن میزان جمع‌آوری قراضه EOL افزایش پیدا کرده است. 

طبق گزارش انجمن بین‌المللی مس، مصرف جهانی مس بیش از 23 میلیون تن است که حدودا 8/7 میلیون تن آن در سال 2009 از قراضه به دست آمده که میزان کلی مس بازیافتی را به 7/33 درصد می‌رساند. 

این رقم در دهه اخیر بین 8/36 تا 7/33 درصد ثابت مانده، چون تقاضا برای مس و کل مصرف قراضه هر دو روندی فزاینده داشته‌اند. 

اروپا از جمله روسیه بیشترین بازیافت مس را به نسبت مصرف داشته‌اند، به‌طوری که در سال 2009 حدودا 7/45 درصد تقاضا از طریق بازیافت به‌دست آمده و رقم درصد بازیافت در طی دهه آخر در محدوده 45-41 درصد ثابت مانده است. در این مدت میزان درصد بازیافت در آمریکای‌شمالی و آسیا در حد 34-30 درصد باقیمانده و آسیا بزرگ‌ترین مصرف‌کننده مس بازیافتی از نظر وزنی است که از سال 2006 تاکنون بیش از 4 میلیون در سال بوده است. 

از کل میزان مس بازیافت شده در جهان، تولید مس ثانویه تصفیه شده از قراضه EOL بالغ بر یک سوم و آلیاژهای ذوب مستقیم از قراضه جدید بالغ بر دو سوم است که انجمن در نظر دارد آخرین آمار بازیافت را در ماه آوریل امسال منتشر کند. 

در میان فلزات پایه قلع به‌دلیل افزایش تولید در چین (با بزرگ‌ترین معادن و واحدهای تصفیه قلع در جهان) تولید قلع تصفیه شده ثانویه چین از 5500 تن در سال 2000 به 46800 تن در سال 2010 افزایش یافته و در نتیجه تولید ظاهری قلع تصفیه شده ثانویه در جهان به 63900 تن افزایش پیدا کرده که معغادل 3/18 درصد تولید قلع تصفیه شده در جهان است. 

اما قلع نیز به‌صورت انواع آلیاژی آن مانند لحیم‌ها و برنز‌ها بازیافت می‌شود. با در نظر گرفتن این موارد تخمین زده می‌شود که 30 درصد قلع مصرفی از مواد ثانویه به‌دست می‌آید. 

نیکل یک نمونه فلزی است که عمدتا به شکل آلیاژی از طریق راه‌های مستقل اما نه به صورت فلز خالص بازیافت می‌شود و نیکل اولیه می‌تواند حدودا 2 درصد محتوی نیکل بازیافتی داشته باشد. 

نیکل بیشتر به صورت فولاد ضدزنگ (شامل حدودا 60 درصد تقاضای نیکل) و سایر آلیاژهای مخصوص بازیافت می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که به‌طور متوسط میزان ورودی نیکل بازیافتی 33 درصد است و برای فولاد ضدزنگ به 43 درصد افزایش داشته است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که 57 درصد نیکل به‌صورت EOL بازیافت شده (عمدتا در محدوده حلقه فولاد ضدزنگ)، در حالی‌که 14 درصد نیکل EOL در بازیافت نیکل بدون خاصیت (non – functional) عمدتا در محدوده سیستم‌های بازیافت مس و فولادهای کربنی پراکنده بوده و مطالعات جدیدی نیز در این زمینه در دست انجام است. 

میزان بازیافت EOL سرب 75 درصد است که صنعت باتری‌سازی 100 درصد میزان این بازیافت را افزایش داده که محتوی بازیافتی این فلز تولید شده را به 6/52 درصد می‌رساند. صنعت سرب قراضه جدیدی تولید نکرده، بنابراین نسبت قراضه کهنه تقریبا 100 درصد است. 

برای روی حدود 60 درصد تولید از طریق سنگ معدن استخراج شده و 40 درصد تولید از طریق قراضه به‌دست آمده است. 

به منظور روشن شدن اطلاعات مربوط به مجموعه بیشتری از فلزات، کمیته بین‌المللی مدیریت منابع پایدار برنامه محیط‌زیست سازمان ملل (Unep) یک‌سری گزارش‌هایی را تهیه کرده که طبق گروه‌بندی اشاره شده در فوق به شرح زیر خلاصه می‌شود: 

میزان بازیافت برای فلزات به پنج طبقه یا محدود تقسیم‌بندی شده است. 

مثلا در گروه EOL-RR، 18 فلز وجود دارد که بالای 50 درصد بازیافت می‌شود. در طبقه‌بندی بعدی میزان آن بین 25 تا 50 درصد است، اما برای تعدادی از فلزات مهم صنعتی یا مهندسی کمتر از یک درصد گزارش شده است. 

این گزارش با جدول پیوست می‌تواند به‌عنوان معیاری در مطالعه تولیدات صنعتی و بررسی‌های زیست‌محیطی و بررسی مصرف انرژی مورد توجه قرار گیرد.