گزارشی از تولید، صادرات و ذخایر سنگ‌آهن جهان در سال 2011

اشاره: سنگ‌آهن یکی از فراوان‌ترین عناصر فلزی موجود در زمین است که اکسید آن حدود 5 درصد از پوسته زمین را شامل می‌شود. در حال حاضر میزان موجودی سنگ‌آهن در معادن کل جهان بیش از 800 میلیارد تن تخمین زده می‌شود. میانگین عیار کانی‌های معدنی جهان حدود 60 تا 65 درصد است. 

براساس آخرین آمارها، میزان کنونی ذخایر آماده بهره‌برداری سنگ‌آهن در جهان، به160 میلیارد تن بالغ می‌شود. در گزارش زیر،‌ آخرین اطلاعات درباره این معادن، میزان تولید، تقاضا، صادرات، قیمت و ... این ماده مهم معدنی در سراسر جهان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. 


منابع جهانی سنگ‌آهن: 

گزارش‌ها‌ از منابع جهانی سنگ‌آهن، از وجود 800 میلیارد تن از این ماده معدنی در سراسر جهان حکایت دارد که با توجه به عیار آهن آنها، 230 میلیارد تن آهن قابل استحصال خواهد بود. ذخایر قطعی این ماده معدنی نیز در جهان 160 میلیارد تن بوده که با توجه به عیار آهن آنها 77 میلیارد تن آهن خواهد شد. در این میان، کشور اوکراین، بیشترین ذخایر سنگ‌آهن دنیا که معادل 30 میلیارد تن است را در اختیار دارد که این به منزله 19 درصد کل ذخایر سنگ‌آهن جهان خواهد بود. بعد از این کشور، روسیه و چین به ترتیب دومین و سومین ذخایر سنگ‌آهن را به ترتیب با 25 میلیارد و 22 میلیارد تن در اختیار دارند. 


وضعیت سنگ‌آهن در ایران: 

در ایران ذخایر کشف شده سنگ‌آهن به حدود 6/4 میلیارد تن رسیده و حدود 5/2 میلیارد تن ذخیره قطعی سنگ‌آهن در آن شناسایی شده است. کانسارهای سنگ‌آهن در همه سطح کشور وجود داشته و قابل رویت هستند اما فقط تعداد محدودی از آنها مورد ارزیابی و عملیات اکتشاف قرار گرفته است. بزرگ‌ترین کانسارها در نواحی ایران مرکزی، اصفهان ـ ملایر و سنگان متمرکز شده و کانسارهای پراکنده‌ای نیز در نواحی زنجان، کاشان،‌ همدان، نائین و برخی استان‌های جنوبی و... واقع شده‌اند. 

هم‌اکنون ایران هشتمین تولیدکننده بزرگ سنگ‌آهن جهان است. سازمان زمین‌شناسی آمریکا، چین را به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده سنگ‌آهن در جهان در سال 2010 میلادی معرفی کرد. براساس گزارش منتشر شده از سوی این سازمان، چین در سال گذشته میلادی حدود 900 میلیون تن سنگ‌آهن تولید کرده و به بزرگ‌ترین تولیدکننده این ماده معدنی استراتژیک در جهان تبدیل شد. بعد از چین نیز استرالیا با تولید 420 میلیون تن در رده دوم قرار گرفته و برزیل نیز با تولید 370 میلیون تن سوم شد. براین اساس ایران نیز در جایگاه هشتمین تولیدکننده بزرگ سنگ‌آهن جهان قرار گرفت. اما جایگاه ایران در زمینه تولید این ماده معدنی جایگاه ویژه‌ای است. ایران در منطقه خاورمیانه دارای بیشترین ذخایر سنگ‌آهن است که همین ویژگی، پشتوانه مهمی برای صنعت فولاد کشور محسوب می‌شود. با توجه به ذخایر سنگ‌آهن ایران و برنامه افزایش کمیت تولید فولاد از نظر تامین سنگ‌آهن صنایع تولید فولاد ایران تا 40 سال آینده مشکلی وجود ندارد. همچنین آخرین آمارها از میزان تولید سنگ‌آهن فرآوری شده کشور حاکی است،‌ تولید این ماده در 9 ماه ابتدای امسال از بیش از 20 میلیون و 771 هزار تن فراتر رفته که نسبت به عملکرد مدت مشابه سال گذشته، با رشد 4/3 درصدی همراه بود. 


میزان تولید سنگ‌آهن جهانی: 

تولید جهانی سنگ‌آهن در سال 2011، حدود 2520 میلیون تن بوده که در این سال چین با تولید حدود 950 میلیون تن سنگ‌آهن بزرگ‌ترین تولیدکننده سنگ‌آهن دنیا بود. در سال 2010، نیز حدود 5/37 درصد سنگ‌آهن مورد نیاز جهان در چین تولید شد. نگاهی به تولید جهانی سنگ‌آهن در سال‌های 1950، 1960 و 1970، حاکی از آن است که در این سال‌ها به‌ترتیب حدود 190، 350 و 600 میلیون تن از این ماده معدنی در جهان تولید شده است. این ارقام نشان می‌دهد که طی 6 دهه اخیر، تولید سنگ‌آهن دنیا به‌طور متوسط سالانه حدود 15 درصد رشد داشته، البته بین سال‌های 2005 تا 2008، روند صعودی تولید سنگ‌آهن دنیا همگام با رشد تولید جهانی فولاد افزایش زیادی داشته است. 


وضعیت صادرات جهانی سنگ‌آهن: 

میزان صادرات جهانی سنگ‌آهن در سال 2010، معادل 1043 میلیون تن بوده و منطقه آمریکای‌لاتین در سال 2010، حدود 290 میلیون تن، استرالیا حدود 271 میلیون تن سنگ‌آهن صادر کردند. از میان کشورها و مناطق مختلف اقتصادی جهان در سال 2011، بیش از 50 درصد سنگ‌آهن صادراتی جهان به چین وارد شده است. با وجود ذخایر فراوان سنگ‌آهن در چین، بعلت عیار پایین سنگ‌آهن معادن این کشور که حدود 33 درصد است و همچنین به علت رشد زیاد تقاضا برای سنگ‌آهن در این کشور، چین سال‌هاست که بزرگ‌ترین واردکننده سنگ‌آهن جهان است و تا سال 2015 نیز بزرگ‌ترین واردکننده سنگ‌آهن دنیا خواهد ماند.

وضعیت تقاضای سنگ‌آهن چین و رشد قیمت‌ها در آسیا: 

براساس گزارش پلتس، قیمت سنگ‌آهن خلوص 62 درصد در 24 آگوست 2011، هرتن 50 سنت افزایش یافته و به 180 دلار و 25 سنت هرتن خشک cfr شمال چین رسید. بالابودن تقاضای سنگ‌آهن کارخانه‌ها در چین منجر به بهبود بازار آسیا شده، اما هندی‌ها هنوز موفق به فروش در قیمت مورد نظر خود نشده‌اند. 

قیمت سنگ‌آهن خلوص 62 درصد استیل ایندکس هم 40 سنت (2/0 درصد) افزایش یافته و به 178 دلار و 30 سنت هرتن خشک cfr بندر تیانجین رسید. درحالی‌که قیمت سنگ‌آهن صادراتی هند به دلیل بالا بودن،‌ هنوز مورد قبول خریداران قرار نگرفته است، از آنجایی که احتمال افزایش ممنوعیت صادرات از هند وجود دارد، پیش‌بینی می‌شود که عرضه سنگ‌آهن این کشور کاهش یابد. با وجود افزایش قیمت سنگ‌آهن صادراتی استرالیا، این رقم هنوز هم کمتر از قیمت سنگ‌آهن صادراتی هند است. 

در حالی‌که بنابر اعلام موسسه تحقیقات آنتایک، میزان ذخایر سنگ‌آهن در بنادر چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سنگ‌آهن در جهان، با 6/3 درصد رشد به رکورد بالایی دست یافته بود، در هفته اول دی، تقاضای پایین چینی‌ها و افزایش عرضه استرالیا و برزیل در قیمت‌های مناسب، بازار سنگ‌آهن را مجددا نزولی کرد. براساس اعلام شرکت استیل ایندکس، از 7 سپتامبر 2011 (16 شهریور90) تاکنون بهای سنگ‌آهن در بندر تیانجین 35 درصد کاهش یافته و به سطح 4/118 دلار در هر تن رسیده است. سنگ‌آهن خلوص 5/63 درصد برزیل نیز در بازار نقدی 135 دلار و 70 سنت در هر تن خشک معامله شد. با توجه به این قیمت‌ها دیگر کمتر کسی حاضر است سنگ‌آهن هند را معامله کند. سنگ‌آهن خلوص 5/63 درصد هند از 144 تا 146 دلار cfr در هفته آخر آذر به 140 تا 143 دلار cfr در هر تن رسید. در این شرایط،‌ در کوتاه مدت کسی امیدی به بهبود بازار سنگ‌آهن نداشته و فقط برخی منتظر رشد خرید چینی‌ها در ژانویه قبل از تعطیلات سال نو چین بوده‌اند. با آنکه همیشه آخر سال خرید سنگ‌آهن افزایش می‌یابد، اما امسال چشم انداز نامساعد اقتصادی چین و جهان در سال 2012 موجب شد کسی به فکر خریدهای آخر سال نباشد. 

درپی این تغییرات،‌ داده‌های بلومبرگ نیز نشان می‌دهد، میزان سودآوری صنعت فولادسازی چین به پایین‌ترین سطح در 3 سال اخیر تنزل یافته است. 


نگرانی‌ها درباره کاهش تقاضای سنگ‌آهن جهان در سال 2012: 

براساس اعلام نمابورس، میزان تقاضای سنگ‌آهن از سوی تولیدکنندگان فولاد، رو به کاهش است. پیش‌بینی انجمن جهانی فولاد هم حاکی است، 73 درصد از تقاضای جهانی فولاد در سال 2012، مربوط به کشورهای در حال توسعه خواهد بود. این رقم نسبت به سال 2007، حدود 12 درصد کاهش نشان می‌دهد. همچنین پیش‌بینی می‌شود، مصرف فولاد در سال 2012، به میزان 4/5 درصد برسد و این در حالی است که این رقم در سال 2011، معادل 5/6 درصد بوده است. این آمار و ارقام سبب شده که بازارها بشدت نگران تکرار داستان کاهش تقاضا و مصرف باشند. درحال حاضر، وضعیت بحرانی اروپا و آمریکا و روند ضعیف و شکننده بهبود اقتصادی آنها، همچنین تلاش چین برای مهار تورم رو به رشد، با پایین نگه داشتن نرخ رشد اقتصادی، بزرگ‌ترین عوامل کاهش تقاضا و مصرف فولاد به شمار می‌روند. 


نوسانات قیمت سنگ‌آهن طی سال گذشته: 

در 10 ماهه اول سال 2011، جهان با افزایش قیمت سنگ‌آهن مواجه بود اما بر مبنای آخرین آمار و اطلاعات جهانی، در 2 ماهه آخر سال 2011، قیمت جهانی سنگ‌آهن کمی کاهش داشته است. براساس اعلام موسسه JPMorgan میانگین قیمت سنگ‌آهن تا پایان سال 2011، در سطح 167 دلار در هر تن بوده است. درحالی‌که در انتهای سال 2010، هر تن سنگ‌آهن با قیمت 5/168 دلار در هر تن در بازارهای جهانی به فروش رسید، قیمت این ماده در ژانویه 2011، با افزایش قابل‌توجهی به 6/179 دلار در هر تن افزایش یافت. بر این اساس، قیمت سنگ‌آهن اوایل سال 2011، که تولید فولاد خام و محصولات فولادی چین رکورد زد به اوج خود رسید. در 16 فوریه، شاخص قیمت استیل ایندکس 191 دلار و 90 سنت بود که رقمی بی سابقه است و شاخص قیمت پلاتس هم در 15 فوریه 2011، بالغ بر 193 دلار و بالاترین رقم بود. در ادامه قیمت این محصول نوساناتی داشته و در نهایت قیمت آن در ژوئن 2011 به 9/170 دلار در هر تن کاهش یافت. در اکتبر نیز قیمت سنگ‌آهن به کف رسید و زیر 120 دلار در هر تن خشک ثبت شد که نسبت به جولای 2010، بی‌سابقه بود. 
در فصل چهارم سال نیز متوسط شاخص قیمت 141 دلار و 80 سنت هر تن خشک بود که 20 درصد نسبت به فصل سوم سال 2011، افت داشت و 11 درصد نسبت به فصل چهارم سال 2010 پایین‌تر بود. نگاهی به قیمت جهانی سنگ‌آهن به سال‌های ماقبل نیز نشان می‌دهد، در سال 2010 قیمت جهانی سنگ‌آهن نسبت به سال 2009، افزایش داشته اما قیمت این ماده در سال 2009 نسبت به سال 2008، حدود 28 درصد کاهش داشته است. 

پیش‌بینی‌ها درخصوص قیمت جهانی سنگ‌آهن برای سال آینده حاکی است، درصورتی که مشکلات مالی به‌وجود آمده برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا برطرف نشود، تفاوت قیمت سنگ‌آهن در سال 2012 با قیمت دو ماه آخر سال 2011، زیاد نخواهد بود. 


پیش‌بینی کاهش قیمت سنگ‌آهن طی 5 سال آینده: 

موسسه JPMorgan تخمین خود برای قیمت سنگ‌آهن در طول 5 سال آینده را به میزان 10 تا 15 درصد کاهش داده است. 

گرچه این موسسه انتظار دارد، تولید پرهزینه چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌ کننده سنگ‌آهن و فولاد، برای مدتی از قیمت سنگ‌آهن حمایت کند، ولی با توجه به پیش‌بینی کاهش سرعت رشد اقتصادی جهان باید در انتظار افت قیمت سنگ‌آهن نیز بود. 

براساس پیش‌بینی این موسسه، قیمت این ماده برای سال 2012 با انتظار کاهش 16 درصدی،‌ به سطح 147 دلار و 50 سنت در هر تن خواهد رسید. این موسسه برای سال 2013 نیز پیش‌بینی قیمت سنگ‌آهن را 14 درصد نزولی و در سطح 150 دلار اعلام کرده و براساس اعلام این موسسه،‌ همچنین برای سال 2014، قیمت سنگ‌آهن 125 دلار و برای سال 2015، معادل 105 دلار در هر تن پیش‌بینی می‌شود. 

به گزارش وال استریت ژورنال، یکی از مقامات این شرکت اعلام کرده که معتقدیم تولید در کشور چین جایگاه خود را حفظ و از سطوح بالای قیمتی حمایت می‌کند، اما این امر برای کوتاه‌مدت است. با توجه به تخمین تحلیلگران از شرایط اقتصادی و رشد اقتصادی در جهان می‌توان انتظار افت قیمت‌ها را داشت. درحالی‌که چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فولاد و سنگ‌آهن در جهان محسوب می‌شود،‌ استرالیا بیش از 40 درصد سنگ‌آهن جهان را تامین می‌کند و شرکت‌های برتر در این حوزه مانند Rio Tinto و BHP همچنان به سرمایه‌گذاری در حوزه اکتشاف و استخراج معادن ادامه می‌دهند، بنابراین می‌توان نسبت به تداوم عرضه اطمینان داشت.



زهرا اولادی