آینده مبهم صنعت سنگ‌آهن هند

شرکت‌های معدنی مستقل سنگ‌آهن به‌دلیل سیاست‌های نامطلوب دولت این کشور مانند لغو مجوز‌ها و قدغن کردن حمل و نقل سنگ‌آهن در اوضاع آشفته‌ای بسر می‌بردند.

با وجود این‌که اداره و کنترل مواد معدنی از وظایف دولت است، اما مداخله مکرر مرکز شرکت‌های معدنی مستقل سنگ‌آهن را در یک شرایط نابسامانی قرار داده و آینده آنها به گونه‌ای تیره و تار است که اکثر آنها به‌دنبال اخذ مجوزهای استخراج معادن از کشورهای کوچک آسیایی و آفریقایی هستند. 

یک صادرکننده سنگ‌آهن در استان گوا می‌گوید: براساس اطلاعات جمع‌آوری شده از سهامداران مختلف این صنعت از جمله کنفدراسیون صنایع هند (CII)، معتقدیم که دولت می‌خواهد انگیزه‌ای را برای صنعت فولاد ایجاد کند و مجوزهای استخراج مواد معدنی را فقط براساس مصرف‌کنندگان نهایی صادر می‌کند، بنابراین شرکت‌های معدنی مستقل فقط سه انتخاب را پیش‌رو دارند: 

اولین گزینه‌ این است که شرکت‌های معدنی سنگ‌آهن مستقل باید اکثر سهام خود را به مصرف‌کنندگان نهایی منتقل کنند، یعنی فولادسازان همچنان می‌توانند معادن سنگ‌آهن را استخراج کرده و بخشی از سود کلی شرکت را به‌دست آورند. 

این سیاست، به نظر غیرمعمول خواهد بود، چون شرکت‌های فولادسازی ترجیح می‌دهند که سهام را به قیمت بسیار ارزانی خریداری کنند و متقابلا شرکت‌های معدنی نیز تمایلی به فروش با این قیمت ارزان نخواهند داشت و کوشش‌های انجام شده در این رابطه توسط شرکت‌های معدنی برای اخذ مجوزهای استخراج معادن بیهوده خواهد بود. 

به واسطه فشار وارده از طرف دولت، شرکت‌های معدنی مجبور خواهند شد تا سهام خود را تا زمان مشخصی بفروشند که در نتیجه منتهی به روش‌های تجاری غیرمعمولی خواهد شد، اما در این فرآیند هم سود شرکت معدنی و هم شرکت فولادسازی در خطر خواهد بود. 

دومین گزینه این است که شرکت‌های معدنی مجبور خواهند شد که با فولادسازان ادغام شوند که برای صنعت سرمایه‌بری مانند صنعت فولاد مشکل خواهد بود. با توجه به عملکرد قبلی شرکت‌های معدنی، سلامت شرکت‌های معدنی در جمع‌آوری منابع مالی از سایر منابع از جمله بخش خصوصی و بازار سرمایه از نظر رقابتی به خطر خواهد افتاد، حتی اگر آنها برای جمع‌آوری منابع مالی کوشش کنند، به‌دلیل نداشتن تجربه به هنگام مواجه شدن با بحران‌های دوره‌ای صنعت فولاد موفقیت آنها توأم با ابهام بود. 

سومین گزینه این است که آنها باید از صنعتی که چندین نسل در آن فعالیت داشته‌اند، خارج شوند، چون اکثریت آنها این نوع کسب و کار را از پیشینیان خود به ارث برده‌اند و خروج از کسب و کار کنونی باعث خواهد شد که میلیون‌ها خانوار از نظر تامین امرار معاش به مخاطره بیفتند. 

اقدامات تهاجمی فدراسیون صنایع معدنی هند 

فدراسیون صنایع معدنی هند (FIMI) که در راس امور تجاری شرکت‌های معدنی سنگ‌آهن قرار دارد، بشدت مخالف اقدام دولت ایالت Odisha است که می‌خواهد برای بهبود امور زیربنایی مالیات بیشتری را اخذ کند. 
FIMI می‌گوید که این اقدام موفق نخواهد شد. حقیقت این است که دولت اودیشا نتوانسته، با وجود درآمد زیاد از استخراج معادن از طریق طرح‌های حمایت متمرکز آسایش و رفاه مردم ایالت خود را تامین کند. 

فدراسیون طی نامه‌ای که به نخست‌وزیر نوشته، گفته است که عملکرد رئیس الوزرا، یا ناشی از بی‌اطلاعی او از اقتصاد صنعت سنگ‌آهن در اودیشا در پاسخ به این نامه است که در آن هیچ‌گونه آمار و ارقامی منعکس نشده است. برای عرضه سنگ‌آهن کلوخه کالیبره شده (CLO) به شرکت‌های فولادسازی داخلی، صادرات نرمه سنگ‌آهن اجباری است. در زمان استخراج سنگ‌آهن به‌صورت کلوخه یا نرمه تولید می‌شود. 

میزان کلوخه تولید شده سنگ‌آهن از 60 درصد در سال مالی 2007ـ2006، به 47 درصد در سال مالی 2011ـ2010 کاهش پیدا کرده، در صورتی که میزان تولید نرمه در سنگ‌آهن از 40 درصد به 53 درصد در طی همین مدت افزایش پیدا کرده و این بدین معنی است که هرچه عمق حفاری و استخراج بیشتر شود به میزان تولید نرمه افزوده می‌شود. 

علاوه بر این، هنگام کالیبره کردن و حمل‌ونقل کلوخه سنگ‌آهن برای عرضه به واحدهای آهن اسفنجی (6 تا 18 میلیمتر) و کارخانه‌های فولادسازی (10 تا 40 میلیمتر) نرمه سنگ‌آهن بیشتری نیز تولید می‌شود. نسبت نهایی نرمه به‌دست آمده در استان اودیشا به 70 درصد می‌رسد، اگر سنگ‌آهن نرمه از معادن سنگ‌آهن تخلیه نشود، نمی‌‌توان سنگ‌آهن بیشتری را تولید تا آن را به واحدهای آهن اسفنجی، چدن‌ریزی یا فولادسازی‌ها عرضه کرد. با توجه به این‌که تقاضای برای نرمه سنگ‌آهن محدود است، تنها راه ممکن صادرات است، صادرات یک گزینه نیست بلکه یک اجبار است. 


تحریم استخراج سنگ‌آهن و فروش آن به قیمت بالا 

دادگاه عالی فعالیت‌های معدنی در نواحی تومکور، بلاری، چیترادورگا در استان کارناتاکا را غیرقانونی اعلام کرده است. این دادگاه عالی اجازه داده که سازمان دولتی NMBC ماهیانه تا یک میلیون تن سنگ‌آهن از معادن ناحیه بلاری استخراج کند. 

در حال حاضر دولت تیمی را تعیین کرده تا درخصوص گزارش‌های دریافتی مربوط به استخراج غیرقانونی در استان غربی گوا (بزرگ‌ترین استان صادرکننده سنگ‌آهن در سال گذشته در هند) بررسی کند که قرار است در دو ماه آینده این تیم نتیجه نهایی خود را به دولت ارایه دهد. 

کمیسیون دادگستری MB SHAH که در حال حاضر درخصوص استخراج غیرقانونی معادن در استان گوآ بررسی می‌کند وضعیت استخراج غیرقانونی معادن در این استان را مشخص خواهد کرد. 

این کمیسیون که درخصوص فعالیت‌های غیرقانونی استخراج معادن در استان گوا بررسی می‌کند، تجسس و تفحص خود را محدود به 90 واحد معدنی که در حال حاضر در دست بهره‌برداری است، نخواهد کرد. بلکه وضعیت معادن غیرفعال را نیز مشخص خواهد کرد که آیا برای استخراج غیرقانونی سنگ‌آهن استفاده می‌شود یا خیر. 

شادی و نشاط برای صدور حکم دادگاه عالی درخصوص فروش الکترونیکی 5/1 میلیون تن سنگ‌آهن کوتاه‌مدت بود، چون اولین محموله 400 هزار تنی آن روز چهارشنبه به فروش گذاشته شد. 

فولادسازان نسبت به تثبیت قیمت پایه سنگ‌آهن اعتراض کرده و می‌گویند: خریداران را استثمار خواهد کرد، چون بشدت به‌دنبال سنگ‌آهن هستند. 

اتاق صنعت و بازرگانی بنگلور (BCIC) که نارضایتی خود را نسبت به تعیین قیمت نهایی سنگ ابراز داشته و آن را تورمی دانست، می‌گوید: بدون توجه به قیمت‌های غالب در بازار برای گریدهای مشابهی است که در بازار کمیاب و نیاز مبرم صنعت فولاد است، قیمت نهایی تعیین می‌شود. 

اولین واحد 400 هزار تنی سنگ نیز در 14 ماه سپتامبر به فروش رسید که چهارشنبه هر ماه انجام می‌شود، اما بیشترین گرید سنگ‌آهنی که در آن روز به فروش رفت، عیار 63 درصد آهن بود که بهترین عیار سنگ‌آهن محسوب می‌شود. 

قیمت پایه برای این نوع سنگ‌آهن در مقایسه با قیمت 3500 روپیه در هر تن در بازار 3700 روپیه در هر تن تعیین شد و در مزایده به بالای 5800 روپیه در هر تن رسید که 50 درصد افزایش را نشان می‌دهد. 

مدیرکل سازمان معادن و زمین‌شناسی دولت ایالت کارناتاکا که نظراتش با این صنعت متفاوت است، می‌گوید: ما با در نظر گرفتن قیمت‌های غالب در بازارهای چین و مقایسه آن با سایر قیمت‌ها از جمله NMBC و MML به این قیمت پایه رسیدیم که بسیار پایین‌تر از تمام این قیمت‌ها است. ما قیمت‌های دوشنبه‌های چینی‌ها را در نظر گرفته و در روزهای چهارشنبه و سه بار در ماه فروش خواهیم داشت. 

کارشناس دیگری می‌گفت: سنگ‌آهن نواحی بلاری، هوسپت و سندور معمولا از کیفیت بالایی برخوردار است که روزهای چهارشنبه به فروش می‌رود. کل 400 هزار تن بلافاصله به فروش رفته، چون تقاضا برای آن بالا بود. 

شرکت فولادسازی JSW که بزرگ‌ترین کارخانه فولادسازی در بلاری است و سالانه 10 میلیون تن فولاد تولید می‌کند، یک واحد تغلیظ دارد که با نرمه سنگ‌آهن ارزان و کم‌عیار تغذیه می‌شود. قیمت پایه برای سنگ‌آهن نرمه در فروش الکترونیکی (e-auction) 2700 روپیه در هر تن اعلام شده است. 

صادرات سنگ‌آهن در ماه اوت از هند (سومین صادرکننده بزرگ در جهان) نسبت به مدت مشابه آن در سال قبل با 4/34 درصد کاهش به 65/2 میلیون تن رسید. دلیل این افت مشکلات اقلیمی مانند باران‌های موسمی بوده و حتی پس از برداشتن تحریم نیز صادراتی از این استان کلیدی انجام نشده است. میزان صادرات در پنج ماهه اول سال مالی تا ماه اوت با 38/24 درصد کاهش به 02/28 میلیون تن رسید. 

استان جنوبی کارناتاکا که قبل از اعمال تحریم یک سوم فروش را به خود اختصاص داده بود، صادرات آن به حد صفر رسید، چون اقدامات دولت برای صادرات مجدد با وجود حکم دادگاه عالی با تاخیر انجام شد. صادرات از استان اندراپرادش در ماه اوت امسال از 855 هزار تن در ماه اوت سال گذشته به 934 هزار تن رسیده و صادرات بندر haldia از بنگال‌غربی از 4040 هزار تن به 422 هزار تن افزایش پیدا کرد، اما سایر بنادر شاهد افت بوده‌اند. 

صادرات از اودیشا (بندر پارادیپ) 54/0 میلیون تن از 268/1 میلیون کمتر بوده، در حالی‌که صادرات از بندر گوا، از 681 هزار تن به 389 هزار تن کاهش داشته است. 

افزایش مالیات بر صادرات و افزایش هزینه‌های حمل و نقل نیز از دلایل افت صادرات است. 

هند در ماه فوریه ضایعات بر صادرات نرمه سنگ‌آهن را از 5 درصد به 20 درصد افزایش داده که هدف از این کار حفظ منابع طبیعی برای مصرف‌کنندگان داخلی است. به‌طور کل صادرات مواد اولیه فولادسازی‌ها در سال مالی 2012 احتمالا با بیش از یک چهارم کاهش در هشت سال به پایین‌ترین سطح خود یعنی به زیر 80 میلیون تن برسد. 


افزایش مضاعف مصرف نرمه 

احتمالا مصرف سنگ‌آهن با گرید پایین (نرمه زیر 63 درصد عیار آهن) در هند در سه سال آینده به‌دلیل افزایش چشمگیر مصرف واحدهای گندله‌سازی پیشنهادی و کنونی به دو برابر افزایش پیدا کند. 

براساس مطالعات انجام شده پیش‌بینی می‌شود که مصرف نرمه سنگ‌آهن از 3/43 میلیون تن در سال مالی 2009، به 70 میلیون تن به سال 2012 افزایش پیدا کند و تا سال 2015 به یکصد میلیون تن خواهد رسید. از دلایل افزایش مصرف نرمه سنگ‌آهن در هند بالا رفتن ظرفیت‌های گندله‌سازی و آگلومراسیون در سه سال آینده است. از 226 میلیون تن سنگ‌آهن تولید شده در سال 2010 نرمه و کلوخه سنگ‌آهن به ترتیب 55 و 45 درصد را به خود اختصاص داده‌اند، اما به‌واسطه دسترسی به سنگ‌آهن مرغوب یا گرید بالا (کلوخه با بیش از 63 درصد عیار آهن) صنعت فولاد داخلی هند علاقه‌ای به نرمه سنگ‌آهن ندارد، بنابراین شرکت‌های معدنی به جز صادرات نرمه و ادامه استخراج سنگ‌آهن چاره‌ای ندارند. 

با توجه به این‌که تولید یک تن گندله نیازمند 200 تا 220 کرور روپیه سرمایه‌گذاری است، بنابراین برای تبدیل یکصد میلیون تن سنگ‌آهن کم‌عیار که هند هم‌اکنون آن را صادر می‌کند، باید 20 هزار کرور روپیه سرمایه‌گذاری شود. 

صادرات نرمه سنگ‌آهن این امکان را به شرکت‌های معدنی سنگ‌آهن داده که کلوخه سنگ‌آهن خود را به کوره‌های قوس الکتریک و واحدهای آهن اسفنجی که معادن سنگ‌آهن اختصاصی ندارند، عرضه کنند. این شرایط باعث شده که شرکت‌های معدنی به نحوه بهینه‌ای از منابع سنگ‌آهن خود بهره‌برداری کنند. حدود 72 درصد از کل صادرات سنگ‌آهن (9/105 میلیون تن) در سال 2009 به‌صورت نرمه بوده و در سال2010 نیز همین میزان برقرار شد. 

بنا به گزارش‌های آماری هند تا پایان ماه مارس 2010، چهار واحد گندله‌سازی با ظرفیت کل 18 میلیون تن دارد که پیش‌بینی می‌شود تا ماه مارس 2012 به 30 میلیون تن در سال رسیده و تا پایان سال 2015 آن را به 7/51 میلیون تن برساند. 

بیشترین افزایش ظرفیت مربوط به شرکت فولادسازی ایسار، جیندال و ایسپات و NMBC است. کل نرمه سنگ‌آهن مصرف شده توسط فولادسازی‌ها در سال 2009 به 9/18 میلیون تن رسید، اما دبیرکل FIMI معتقد است که قیمت گندله باید با قیمت گندله رقابت کند، بنابراین تاکنون شرکت‌های فولادسازی هندی برای مصرف اختصاصی به احداث واحدهای گندله‌سازی تمرکز داشته‌اند. 

FIMI از تبدیل سنگ‌آهن کم‌عیار به گندله استقبال می‌کند. اگر 500 روپیه در هر تن برای تبدیل نرمه به گندله سرمایه‌گذاری شود، می‌تواند حداقل 1500 تا 2000 روپیه در هر تن درآمد بیشتر از صادرات به‌دست آید، در حالی‌که در بازار داخلی این درآمد اضافی می‌تواند یک‌هزار روپیه در هر تن بیشتر برای گندله باشد. 

نتیجه‌گیری 

بنابراین صنعت فولاد به‌دلیل دوری از منابع عرضه مواد اولیه بخصوص سنگ‌آهن با آینده مبهمی روبه‌روست و آینده شرکت‌های معدنی (سنگ‌آهن) نیز به سیاست‌های متفاوتی بستگی دارد.



منبع: World Steel