چشم‌انداز صنعت فولاد در آینده صنایع خودروسازی

کنفرانس اتحادیه جهانی فولاد که بزرگ‌ترین و معتبرترین تشکل فولاد در مقیاس بین‌المللی است همواره فرصت مناسبی برای همه دست‌اندرکاران این صنعت اعم از تولیدکنندگان، بازرگانان، متخصصان و... است که وقایع مهم جاری و نیز تحولات آتی این رشته اثرگذار را از زوایای مختلف مورد تجزیه و تحلیل و در نهایت بهره‌برداری قرار دهند. 

مجمع عمومی اتحادیه جهانی فولاد امسال نیز در تاریخ‌های 11 الی 14 اکتبر در پاریس فرانسه برگزار شد و در آن حدود 300 نفر از کشورهای مختلف مشارکت کردند. طبق روال معمول وضعیت جاری تولید فولاد در عرصه جهانی، تحلیل روند تولید در سال‌های گذشته و چشم‌انداز آتی آن، اثرات اقتصادی و زیست‌محیطی این محصول استراتژیک در کشورها، تاثیر بحران‌های مالی بر این صنعت، همچنین اثرات دیگر صنایع و نیز تغییرات قیمتی و کیفی مواد اولیه بر فولاد از طرف سخنرانان مختلف مورد بررسی قرار گرفت. 

در این فرصت تلاش می‌شود با استفاده از مطالب عرضه شده در کنفرانس و تجارب حاصله، به‌طور خلاصه تاثیرات متقابل تحولات صنایع خودروسازی و صنعت فولاد در اختیار همکاران فولادی کشور قرار گیرد. امید است با استفاده از پتانسیل‌های موجود در صنعت فولاد و تجربه‌های با ارزش کارشناسان ورزیده کارخانه‌های مختلف فولاد‌سازی‌ کشور، در راستای تحولات این صنعت در عرصه جهانی حرکت کنیم. 


انتخاب بهینه: 

مروری اجمالی بر روند تکامل صنعت خودرو بیانگر این است که این صنعت نیز ناگزیر است در مسیر ماندگاری و توسعه خویش همانند سایر رشته‌ها انتخابی بهینه داشته باشد. نیاز به کسب رضایت مشتریان از نظر اقتصادی، ایمنی و نیز الزام به قوانین و مقررات زیست‌محیطی که بتدریج در همه جوامع بدلایل مختلف اجتماعی اقتصادی هر روز پررنگ‌تر می‌شود نیز، عامل مهمی در انتخاب استراتژی مذکور است. 

در کنار موارد یاد شده در مواقعی که بحران انرژی و یا بحران مواد اولیه و ناپایداری در قیمت این عوامل بروز می‌کند، الزام به گزینش استراتژی فوق بیش از پیش هویدا می‌شود و البته نقش عنصر رقابت در اقتصاد مبتنی بر عرضه و تقاضا هیچگاه نباید فراموش شود. 

وزن (نقش) فولاد در خودروها: 

همان‌گونه که می‌دانیم در میان خودروسازان جهان حدود 60 درصد از وزن خودروها مربوط به محصولات فولادی است که البته این رقم در ایران به 65 تا 70 درصد می‌رسد. 

بر اساس تجربه و نیز بررسی‌های فنی ـ اقتصادی انجام شده و نیز ملاحظات زیست‌محیطی تاکنون فلز یا عنصر دیگری نتوانسته، جایگزین مناسب‌تری برای فولاد در این صنعت شود. از این‌رو تغییرات انجام شده در صنایع خودروسازی به‌طور طبیعی بر صنعت فولاد اثر گذاشته و به تعبیر یکی از سخنرانان کنفرانس، در تغییرات در حال انجام در صنایع خودروسازی صنعت فولاد نمی تواند تماشاگر باشد بلکه بایستی درگیر شود. 


رویکرد خودروسازان به توسعه خودروهای الکتریکی با توجه به چالش‌های پیش‌رو: 

در سال‌های اخیر به دلایل مختلف که در زیر به برخی از آنها اشاره خواهد شد بعضی از کشورهای توسعه یافته و نیز در حال توسعه رویکرد تولید اتومبیل‌های الکتریکی را در پیش گرفته‌اند و در این راستا با تدوین اهداف و استراتژی‌های مشخص به‌طور جدی در حال انجام برنامه‌های عملیاتی هستند. 

عمده دلایل اتخاذ رویکرد مذکور را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد: 

1. افزایش هزینه‌های حمل و نقل 
2. افزایش شمار خودروها در سال‌های آتی 
3. وابستگی روزافزون به سوخت‌های فسیلی و غیرفسیلی 
4. افزایش و تمرکز جمعیت‌های شهری 
5. افزایش آلودگی هوا بخصوص در مناطق شهری 
6. ایمنی جاده‌ها 
7. ضرورت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌های 

به‌عنوان مثال تعداد خودروها در کشور چین در سال 2020 به میزان سه برابر افزایش خواهد یافت یعنی از 50 میلیون دستگاه در سال 2010 به 150 میلیون در سال 2020 افزایش خواهد یافت و این به معنی وابستگی بیش از پیش واردات نفت در این کشور نیز است. 

قابل ذکر است، در همین رابطه چین با فعال کردن تحقیق و توسعه در این زمینه به تدوین هفت استراتژی کلیدی مبادرت کرده و هدف کاهش مصرف سوخت بمیزان 5 لیتر در صد کیلومتر را تا سال 2020 در برنامه کاری خود قرار داده و همچنین مطابق استراتژی تدوین شده تولید اتومبیل‌های الکتریکی در نهایت تا سال 2020 به‌صورت انبوه خواهد بود. 

تغییرات در صنعت خودروسازی فرصتی برای صنعت فولاد: 

همان‌گونه که گفته شد تغییرات در حال انجام در صنعت خودروسازی به‌طور طبیعی بر صنعت خودروسازی اثر خواهد گذاشت. در واقع تغییرات مذکور فرصتی نیز برای صنعت فولاد محسوب خواهد شد. از این منظر این صنعت می‌تواند با تحولات مناسب در فرآیندهای مختلف خود پاسخ مناسب به نیازهای جدید خودروسازان بدهد و لذا با حفظ بازار خود و بلکه گسترش آن انعطاف‌های لازمه را به خرج دهد. 

اهم فعالیت‌های جدید فولادسازان و صنایع مرتبط را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد. 

1. نوآوری‌های مهندسی و طراحی در فرآیندهای مختلف فولادسازی 
2. توسعه و بهبودهای تکنولوژیکی 
3. روش‌های مختلف کاهش وزن محصولات فولادی 
4. افزایش استحکام، فرم پذیری و ماشین کاری محصولات فولادی 
5. کاهش مصرف انرژی 
6. افزایش کنترل کیفیت در فرآیند تولید 
7. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای 
8. به روز کردن ارایه خدمات فنی و پشتیبانی 

ذکر این نکته مهم نیز ضروری است که تغییرات صنعت خودروسازی علاوه بر انجام تحولات در صنعت فولاد اعم از واحد فولادسازی و واحدهای نورد گرم و سرد باعث ایجاد و نیز تغییرات در برخی صنایع جانبی نیز خواهد شد. به عنوان مثال مطابق برنامه تدوین شده در چین تعداد ایستگاه‌های شارژ باتری از 4000 ایستگاه در سال 2015 به 10 هزار ایستگاه در سال 2010 افزایش خواهد یافت. 


تحولات انجام شده در صنعت فولاد و چشم‌انداز آن: 

در راستای پاسخ به نیاز خودروسازان، ‌گروه اتومبیل اتحادیه جهانی فولاد شامل 17 شرکت فولادسازی از کشورهای آمریکا، فرانسه، آلمان، ژاپن، چین، هندوستان و کره‌جنوبی مجموعه‌ای از اقدامات مختلف فنی ـ تکنولوژیک را که منجر به کاهش قابل وزن بدنه خودرو شده، انجام داده‌اند که در ادامه به برخی نتایج حاصله و مطالب مربوط به آن اشاره خواهد شد. قابل ذکر است که تعامل و تبادل‌نظر ما بین فولادسازان مذکور از طریق کنفرانس‌ها و جلسات مختلف در قاره‌های مختلف اروپا، آمریکا و آسیا در حال انجام بوده و هست و شامل بررسی و امکان تولید گریدهای مختلف فولاد با خواص مکانیکی مختلف برای بدنه و قسمت‌های مختلف آن با استفاده از تغییرات در آنالیز شیمیایی، متال فورمینگ و نیز عملیات حرارتی است. 


روند افزایش مصرف فولادهای ویژه در خودروها: 

در تصاویر و نمودار شماره یک روند افزایش مصرف فولادهای ویژه در سال‌های مختلف نشان داده شده، توضیح آنکه فولادهای ULSAB جایگزین فولادهای میکروآلیاژی با استحکام بالا (HSLA)‌ شده‌اند که در آن مقطع زمانی، خود جایگزینی مناسب برای فولادهای معمولی مورد استفاده در خودرو‌سازی‌ بوده است. 


روند افزایش استحکام مکانیکی ورق‌های فولادی: 

همان‌گونه که قبلاً نیز گفته شد بمنظور کاهش مصرف انرژی باید وزن ورق‌های فولادی مورد استفاده در خودرو از طریق کاهش ضخامت صورت پذیرد. 

واضح است این مهم در صورتی مجاز است که استحکام ورق فولادی در راستای افزایش ایمنی خودرو در مواقع بروز حادثه افزایش یابد. در نمودار شماره 2 مشاهده می‌شود با تولید گریدهای مختلف فولادی، ‌استحکام آن همواره رو به افزایش بوده است. به‌گونه‌ای که از حدود 271 مگاپاسکال در سال 1995 به 789 مگاپاسکال رسیده است. 


کاهش وزن بدنه خودرو با ملاحظه فاکتور اقتصادی: 

براساس نمودار شماره 3 وزن بدنه خودرو در نوع (FSV (Future Steel Vehicle به حدود 188 کیلوگرم رسیده است (35 درصد کاهش نسبت به قبل)، در عین حال براساس اطلاعات موجود افزایشی در هزینه تولید رخ نداده است، اما برای نوع (MMV (Multi Material Super Light Car با وجود کاهش وزن به میزان 9 درصد، هزینه تولید بشدت افزایش یافته است (300 درصد) و لذا انتخابی بهینه نبوده و تحقیقات جهت انتخاب مواد مناسب و کاهش هزینه ادامه دارد. 


جمع‌بندی: 

1. چالش‌های پیش روی خودروسازان متولیان این صنعت را ناگزیر به انجام تغییرات گسترده فنی ـ تکنولوژیکی و در نهایت انتخاب بهینه کرده است. 

2. به‌دلیل وابستگی متقابل صنعت خودروسازی و صنعت فولاد، این صنعت نیز ناگزیر به انجام تغییرات در فرآیندهای مربوطه جهت حفظ بازار خود است. 

3. با توجه به پتانسیل موجود در صنعت فولاد کشور اعم از سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، ‌لازم است جهت حرکت در روند تغییرات در حال انجام صنعت فولاد جهان و جلوگیری از افزایش فاصله تدابیر مدیریتی و کارشناسی مناسب اتخاذ شود.

برای دریافت نمودارها کلیک کنید. 

محمد خانداداش پور، مدیر فلزات آهنی ایمیدرو