گزارشی از روند تولید محصولات نوردی در شرکت فولاد آذربایجان

 شمش‌های حرارت‌دیده در 1200 درجه سانتیگراد

شمش‌های فولادی برای تولید محصولات نورد در کارخانه فولاد آذربایجان، حرارتی نزدیک به 1200 درجه سانتیگراد را تجربه می‌کنند. این شمش‌ها پس از پشت سر گذاشتن یک فرآیند مکانیکی، به محصولاتی تبدیل می‌شوند تا برای سال‌های طولانی پایه‌های یک ساختمان شده یا در صنعت مورد استفاده قرار گیرند. خبرنگار «معدن و توسعه» در بازدید از کارخانه فولاد آذربایجان، گزارشی از روند تولید محصولات فولادی تهیه کرده که در ادامه می‌خوانید: 

شرکت فولاد آذربایجان 

طرح احداث شرکت فولاد آذربایجان بعنوان یکی از واحدهای صنایع معدنی استان آذربایجان‌شرقی، در سال 68 آغاز شد و در نیمه شعبان سال 1379 به بهره‌برداری رسید. 

این کارخانه در زمینی به مساحت 46 هکتار در فاصله 3 کیلومتری جنوب‌شرقی شهرستان میانه و در مجاورت ایستگاه راه‌آهن قرار گرفته، همچنین برای دسترسی به جاده بین‌المللی، جاده اختصاصی به طول 6 کیلومتر توسط این شرکت احداث شده است. 

ظرفیت تولید کارخانه فولاد آذربایجان، 550 هزار تن محصولات سبک فولادی اعم از میلگرد ساده (سایز 14 تا 50 میلیمتر)، میلگرد آجدار (سایز 10 تا 32)، نبشی (3*35 تا 10*100 میلیمتر)، تسمه (سایر 5*32 تا 12*120 میلیمتر) و ناودانی (سایز 15*30 تا 60*140 میلیمتر) است. 

این کارخانه تحت لیسانس شرکت دانیلی اجرا به بهره‌برداری رسید و زودتر از موعد مقرر (در سال 82) به ظرفیت اسمی دست یافت. 

تخلیه شمش (بیلت) 

شمش فولادی بعنوان ماده اولیه کارخانه فولاد آذربایجان محسوب می‌شود. شمش‌هایی به طول 12 متر که توسط کامیون به داخل کارخانه حمل می‌شوند. درب ورودی کارخانه به‌طور 24 ساعت به روی کامیون‌های حمل شمش باز است. در هر شیفت کاری، حدود 80 کامیون حمل شمش به انبار یا بخش تخلیه وارد می‌شود. در هر کامیون نیز به‌طور متوسط 11 شمش وجود دارد و پس از قرار گرفتن کامیون در محل مخصوص تخلیه بار، جرثقیل سقفی تحت کنترل مسئول آن، بالای کامیون قرار می‌گیرد. 2 آهن‌ربای متصل به جرثقیل پایین آمده و به 2 عدد شمش می‌چسبند و سپس حرکت کرده و به سمت میز مخصوص شارژ، انتقال داده می‌شوند. وزن هر کدام از شمش‌ها 2 تن است و در مجموع، هر کامیون حدود 22 تن شمش در کارخانه تخلیه می‌کند. تنوع شمش‌ها نیز زیاد است، چرا که بخشی از آنها وارداتی است و از بندر به شرکت حمل می‌شود و بخشی دیگر، از شرکت‌های داخلی نظیر فولاد خوزستان به کارخانه منتقل می‌شود. مکان قرار گرفتن شمش‌ها پس از تخلیه، با توجه به نوع مصرف یا میزان نیاز به شمش، روی میز شارژ یا انبار است. ظرفیت میز شارژ 100 تن و ظرفیت کوره 110 تن در ساعت است. 


سیستم کوره پیش گرم 

سیستم کوره پیش گرم کارخانه فولاد آذربایجان از نوع «کف گامی» (WALKING HEART) است و شمش‌ها به صورت گام به‌گام وارد کوره می‌شوند. سوخت مصرفی کوره، گاز شهری و مازوت است که البته تاکنون تنها از گاز شهری برای ایجاد حرارت در کوره استفاده شده است. 

در این کوره برای تولید حرارت، در هر ساعت 4 هزار مترمکعب گاز سوزانده می‌شود تا دمای شمش‌ها را به 1200 درجه سانتیگراد برساند. 

در کوره 4 محدوده حرارتی وجود دارد که هر محدوده یک منطقه گرمایی ایجاد می‌کند. حرارت مورد نظر این مناطق توسط مشعل‌های تعبیه شده در سقف کوره ایجاد می‌شود. تنظیم دما نیز از طریق باز و بسته کردن دریچه‌ها یا کم و زیاد کردن مشعل‌ها صورت می‌گیرد. 

روند تولید در این کارخانه توسط سیستم اتوماسیون (PLC‌) و به صورت اتوماتیک انجام می‌شود. در صورت بروز نقص در فرآیند تولید، این سیستم از حالت اتوماتیک خارج می‌شود و اپراتورهای خط از طریق پنل‌های موجود، کنترل دستی کرده و به رفع مشکل می‌پردازند. در نهایت، سیستم به حالت اتوماتیک درمی‌آید. 


خط نورد 

خط نورد متشکل از 18 استند (قفسه) است که شمش حرارت‌دیده را شکل داده و باریک می‌کنند و در استند آخر، ماده نوردی آج خورده و شکل نهایی محصول را به خود می‌گیرد. 

در کارخانه فولاد آذربایجان، محصول به 2 شیوه «کوئینچینگ» و «هات رولینگ» تولید می‌شود. در این شرکت، طراحی بر این اساس است که محصول تولید شده به بخش کوئیچینگ انتقال داده شده و در این مرحله، آب خنک با فشار به محصول پاشیده می‌شود. این کار باعث بهبود ریز ساختار محصول شده و کیفیت آن ارتقا می‌یابد. در شیوه هاترولینگ، محصول به‌طور مستقیم به بستر خنک‌کننده منتقل می‌شود. طول این بستر 96 متر است. محصولات خارج شده از خط نورد به صورت متراژهای ضریب 12 متر (72 متر، 84 متر) روی بستر خنک‌کننده قرار می‌گیرند. 

این بستر یکصد شانه دارد که با حرکت گامی شانه‌ها محصول به جلو هدایت شده و بتدریج خنک می‌شوند و سپس، در قسمت رج‌کننده، تحت تاثیر حرکت غلتک، سر محصولات در یک راستا قرار می‌گیرد. در ادامه با توجه به اندازه محصول، دسته‌هایی از آن برداشته می‌شود و روی رولر‌هایی به طول 96 متر قرار می‌گیرند. این روله‌ها، محصول نیمه نهایی را به قسمت قیچی پاندولی هدایت می‌کنند و این قیچی مکانیکی، محصول را در اندزه‌های 12 متری برش سرد می‌دهد. 
واحد بسته‌بندی 

واحد بسته‌بندی از یک اتاق کنترل و 2 قسمت تشکیل شده که معمولا هر دو بخش آن فعال است و در صورت بروز مشکل فنی در یک قسمت، قسمت دیگر به روند بسته‌بندی ادامه داده و مانع از توقف تولید شده و پس از رفع مشکل بلافاصله وارد مدار تولید می‌شود. 

محصول تولید شده، به وسیله بازوهای مکانیکی از روی رولرها برداشته شده و روی زنجیره‌هایی قرار می‌گیرند. این زنجیر‌ها محصولات را به سمت دستگاه شمارنده بار انتقال می‌دهند. 

در این مرحله، محصولات شمارش شده و به محض رسیدن به تعداد مشخص (حدود 2 تن) به صورت دسته‌ای، به سمت ماشین گره‌زن هدایت می‌شود. 

پس از گره زدن دسته‌های محصول، بسته‌ها توزین و وارد انبار شده و در آنجا جرثقیل‌های سقفی مگنتی محصولات بسته‌بندی شده را به سمت دپوهای انبار حمل کرده یا این‌که روی کامیون بارگیری می‌کنند. این شیوه بسته‌بندی علاوه بر زیبایی در شکل ظاهری محصول، ایمنی حمل و نقل را افزایش می‌دهد، همچنین این شیوه باعث افزایش سرعت عمل در بسته‌بندی محصول می‌شود. 


تجهیزات کارخانه 

در خط تولید 18 عدد استند افقی یا عمودی وجود دارد که شمش‌ گداخته شده را بتدریج شکل می‌دهند. داخل خط نورد انواع مختلف قیچی نصب شده‌اند که در مراحل تولید کاربردهای مختلفی دارند. 

«قیچی پاندولی» از جمله این نوع قیچی‌هاست است که محصول را به طول 12 متر برش سرد می‌دهد. نوع دیگر از قیچی تحت عنوان «قیچی لنگ» است که سر و ته ماده نوردی را برای تنظیم اندازه آن برش می‌زند.
کار دیگری که این قیچی انجام می‌دهد این‌ است که وقتی خط مشکل پیدا می‌کند، قیچی مذکور ماده نوردی را در اندازه‌های کوچک برش می‌زند تا در نتیجه آن، از سرد شدن ماده نوردی روی خط و مشکل‌ساز شدن آن جلوگیری شود. 

کارگاه 

در واحد کارگاه، انواع و اقسام قطعات و تجهیزات در حال تعمیر یا تعمیر شده وجود دارد. این بخش از جمله بخش‌های مهم کارخانه بوده که پشتیبانی‌کننده روند تولید است. 

در این واحد به محض مواجهه روند تولید با مشکل و نیاز به تعمیر، متخصصان آن وارد عمل شده و درصدد رفع مشکل برمی‌آیند، البته آماده‌سازی قطعات و تجهیزات برای تعویض سایر محصولات، از دیگر فعالیت‌های کاری این بخش محسوب می‌شود تا در نتیجه، در کمترین زمان ممکن کار تعویض انجام شود. 


واحد CNC 

غلتک‌های خط نورد در واحد CNC آماده می‌‌شوند. این غلتک‌ها از شرکت‌های سازنده داخلی خریداری می‌شوند و براساس برنامه تولید محصول تراش داده می‌شوند. غلتک‌های تراش داده شده در کارگاه، روی کارتریج‌ها نصب و آماده برای کار می‌شوند. 


انبار ضایعات 

ایجاد ضایعات در روند تولید اجتناب‌ناپذیر است و این امر در همه کارخانه‌ها اتفاق می‌افتد، اما شرکت فولاد آذربایجان همواره در تلاش بوده تا درصد ضایعات را کاهش دهد و خوشبختانه توانسته به نتایج مطلوبی دست یابد. 

در حال حاضر، ضایعات تولید شده، در انبارهای مخصوص ضایعات جمع‌آوری شده و به صورت مزایده به فروش می‌رسند. با راه‌اندازی طرح‌های توسعه، این ضایعات در بخش احیا و فولادسازی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. 


محصولات استاندارد، نرمال و غیر استاندارد 

با توجه به این‌که در فرآیند تولید، محصول تولیدی با مشکلاتی مواجه می‌شود و برخی محصولات از کیفیت استاندارد تعیین شده برخوردار نمی‌شوند، به 2 شکل نرمال و غیراستاندارد طبقه‌بندی شده‌اند. از این‌رو، قیمت آنها نیز براساس کیفیت (نرمال و غیراستاندارد) تعیین و به فروش می‌رسد. 

خوشبختانه با تدابیر انجام شده، درصد ضایعات در کارخانه فولاد آذربایجان بسیار کاهش یافته و محصولات در درجه کیفی بالا عرضه می‌شود، به‌طوری‌که حدود 99 درصد محصولات استاندارد هستند. 

پلاک محصول 

روی محصولات بسته‌بندی، پلاک‌هایی نصب شده که روی آن مشخصات محصول اعم از نام محصول، جنس شمش، شماره ذوب، شماره بسته، تعداد طول محصول، وزن بسته به کیلوگرم، تاریخ و زمان تولید حک شده است. در واقع، با توجه به این مشخصات، در صورت مشکل‌دار بودن محصول، قابل پیگیرد خواهد بود. 


وضعیت امور زیربنایی 

در این شرکت ایستگاه گاز سراسری وجود دارد و از طریق آن، سوخت مورد نیاز به کارخانه منتقل
می‌شود. 

برق کارخانه از شبکه برق 60 کیلوولتی تغذیه می‌شود و برق توسط یک خط انتقال 2 مداره به طول 8 کیلومتر به پست برق کارخانه انتقال داده شده و از 2 ترانسفورماتور 63 و 6/6 کیلوولتی برخوردار است. 

این شرکت به‌طور معمول با قطعی برق مواجه نمی‌شود و در صورت بروز این مشکل، اداره برق استان از قبل، شرکت را در جریان می‌گذارد و مسئولان نیز با هدف استفاده بهینه از زمان، برنامه‌ریزی کرده و چنانچه بخش‌های مختلف کارخانه نیاز به تعمیر داشته باشد در زمان قطعی برق انجام می‌شود. ژنراتور موجود نیز قابلیت تامین برق اضطراری عمومی نظیر برق مورد نیاز روشنایی را دارد. 

آب مورد نیاز شرکت از چاه‌هایی که در جوار رودخانه (واقع در بخش شمالی کارخانه) حفر شده، تامین می‌شود. بخشی از این آب، در خط تولید (بعنوان خنک‌کننده) مورد مصرف قرار می‌گیرد. 

از آنجا که آب مصرف شده در این روند به اکسید آهن و ضایعات آغشته می‌شود، از کانال‌های تعبیه شده در خط نورد به تصفیه‌خانه انتقال می‌یابد. آب در این واحد، با روش شیمیایی و مکانیکی تصفیه و سپس وارد چرخه خط تولید می‌شود. 


واحد باسکول 

ماشین‌های ورودی و خروجی به کارخانه باسکول می‌شوند و همه چیز اعم از نوع کامیون، راننده، نوع محصول ورودی یا خروجی، وزن، تاریخ دقیق و غیره به صورت کامپیوتری ثبت می‌شود. 


واحد ایمنی 

به‌منظور تامین ایمنی و حفاظت کارکنان کارخانه از خطرات ناشی از کار و بیماری‌های نابهنگام، خودروهای آتش‌نشانی و اورژانس به صورت آماده در محوطه کارخانه مستقر هستند.

یوسف بهمن‌آبادی