بررسی میزان تولید فولاد خام در سال 2010 برحسب نوع محصول

انجمن جهانی فولاد در گزارش سالانه خود که در ماه ژوئیه ارایه شد به بررسی آمار و اطلاعات تخصصی در رابطه با وضعیت صنعت فولاد اعضای این انجمن پرداخته است. در ادامه به بررسی میزان تولید فولاد در جهان برحسب نوع محصول مورد نظر می‌پردازیم. 

فولاد با تصفیه فولاد مذاب، سرد کردن و شکل دادن در قالب‌ها حاصل می‌شود. دو روش اساسی برای به دست آوردن فولاد مذاب وجود دارد: 

ـ فرآیندی براساس زغال‌سنگ شامل : کک متالوژی، کوره بلند و کوره اکسیژن. 

ـ فرآیندی براساس ذوب‌ قراضه و آهن اسفنجی به وسیله جریان قوس الکتریکی در کوره‌هایی به همین نام. 

به کارخانه‌ای که از نیروی برق به عنوان انرژی در قوس الکتریکی استفاده می‌کند مینی‌میل می‌گویند. اغلب کارخانه‌های تولیدکننده ‏ DRI مینی‌میل نامیده می‌شود. در 20 سال گذشته در بیشتر نقاط دنیا گرایش به فرآیند تولید ‏ DRI‏ افزایش یافته و سهم آن در تولید فولاد دنیا بیشتر و بیشتر می‌شود. دلیل این گرایش و توسعه هزینه پایین‌تر آن نسبت به روش کوره بلند و آسیب نرساندن به محیط‌زیست است. در روش کوره بلند به دلیل استفاده از کمک به جای سوخت آلودگی محیط‌زیست بیشتر است. در کشورهایی که هزینه آهن قراضه زیاد و در عوض هزینه استفاده از گاز طبیعی ناچیز است، تولید ‏DRI‏‏ به عنوان اصلی‌ترین منبع آهن برای روش مینی‌میل انجام می‌پذیرد. این شامل تمامی طبقه‌بندی‌های فولادی در مینی‌میل‌ها است. 

در بیشتر کشورهای صنعتی دنیا برای این‌که محصول خالص‌تری به دست آورند در کوره قوس فقط از ‏ DRI‏ استفاده می‌کنند، زیرا ‏DRI‏ ناخالصی‌هایی که در قراضه‌های آهن موجود است در بر ندارد. این از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا ناخالصی‌های موجود در آهن ‏‎(Mo, Ni, Cr, Sn, Zn, Cu)‎‏ اثرات مضری در خواص شیمیایی و فیزیکی فولاد می‌گذارد. از آنجایی‌که مینی‌میل سهم بازار را هر روز بیشتر از آن خود می‌کند، تقاضا در سطح جهان برای آهن اسفنجی هر لحظه افزایش می‌یابد. 

خروجی کوره‌های فولادسازی 

به‌طور خلاصه فولاد، که زندگی روزانه و ادامه حیات بشر بدان وابسته است به چهار طریق زیر تولید می‌شود: 

ـ روش بوته‌ای 

ـ روش بسمر یا توماس 

ـ کوره‌های زیمنس مارتین یا (اجاق باز) 

ـ کوره‌های الکتریکی 

فولاد به هر روشی که تولید شود به سه صورت کلی زیر از کوره‌های فولادسازی استخراج می‌شود: 

ـ به صورت شمش 

ـ به صورت اسلب یا بیلت و بعد از عبور از سیستم‌های ریخته‌گری مداوم 

ـ به صورت فولاد مذاب به منظور فرآیندهای دیگر ریخته‌گری 

در جدول شماره یک میزان تولید فولاد خام در جهان را برحسب نوع خروجی از کوره‌های فولادسازی مشاهده می‌کنید. به‌طور کلی در سال 2010 بالغ بر 1416 میلیون تن انواع محصولات فولادی در کوره‌های فولادسازی مناطق مختلف جهان تولید شد. همان‌گونه که مشاهده می‌کنید بزرگ‌ترین کارخانه‌های فولادسازی در جهان تمایل زیادی به تولید اسلب و بیلت توسط سیستم‌های ریخته‌گری مداوم از فولاد مذاب تولیدی دارند. 

I. تولید به صورت شمش 

CC. تولید به صورت اسلب و بیلت با استفاده از ریخته‌گری مداوم 

LSC. فولاد مذاب برای فرآیندهای ریخته‌گری 

ریخته‌گری مداوم به عنوان یکی از مهم‌ترین فرآیندهای تولید ابداع شده در دنیا است که نتایجی از قبیل بهبود در کیفیت، راندمان، بهره‌وری و صرفه اقتصادی را در محصولات فولادی به همراه داشته است. امروزه، بالغ بر 5/95 درصد از تولید فولاد خام جهانی را به خود اختصاص می‌دهد. تولید با کیفیت مطلوب به همراه بهره‌وری بالا یک نیاز ضروری برای ماشین ریخته‌گری مداوم است. در سال 2010 از کل فولاد خام تولید شده در کارخانه‌های کوچک و بزرگ فولاد‌سازی‌حدود 1314 میلیون تن آن در واحد‌های ریخته‌گری به بیلت و اسلب فولادی تبدیل شدند. 

صنایع ریخته‌گری کشور ما در حال حاضر از نظر کیفیتی ارتقای بسیار زیادی یافته‌اند و بسیاری از محصولات ریخته‌گری کشور با محصولات کشورهای تازه صنعتی و در حال توسعه رقابت می‌کند، اگرچه از لحاظ کیفیت و قیمت فاصله قابل‌توجهی بین محصولات تولیدی ما و محصولات کشورهای توسعه یافته وجود دارد، البته علت اصلی آن، توانمندی‌های تکنولوژیکی یا دانش فنی نیست بلکه عامل اصلی نارسایی‌های توسعه صنعت در کشور است، اما براساس گزارش انجمن جهانی فولاد به‌طور کلی در سال 2010 میلادی در ایران بالغ بر 199/1 میلیون تن فولاد خام تولید که 100 درصد آن از طریق ریخته‌گری مداوم به بیلت و اسلب فولادی تبدیل شد. در خاورمیانه نیز در سال 2010 حدود 5/19 میلیون تن فولاد خام از این روش تولید شد. مطابق با گزارش انجمن جهانی فولاد در سال 2010 میلادی بالغ بر 97/70 میلیون تن از کل فولاد خام تولیدی در جهان به شمش فولادی (Ingot) تبدیل شده که 5 درصد از کل تولید را به خود اختصاص می‌دهد. در کشور ما و به‌طور کلی در خاورمیانه این روش متداول نیست، اما این روش در کارخانه‌های فولادسازی کشورهای چین و هند هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، به‌طوری که در سال 2010 بالغ بر 9/1 درصد از کل فولاد خام تولیدی در چین و 4/30 درصد از کل فولاد خام تولیدی در هند به صورت شمش فولادی روانه بازارهای داخلی و بین‌المللی شد، اما بخش اندکی از فولاد تولید شده در کارخانه‌های فولاد‌سازی ‌ممکن است، به صورت فولاد مذاب باقی مانده و در واحد‌های دیگر به اشکال و قطعات مختلف فولادی ریخته‌گری شود. به‌طور کلی تنها 3/0 درصد از کل فولاد خام تولید شده در جهان در سال 2010 به صورت مذاب به شکل قطعات دیگر ریخته شد که بالغ بر 825/3 میلیون تن گردید. این روش در کشورهای پیشرفته صنعتی و برای تولید قطعات خاص فولاد کاربرد دارد و نیاز به تکنولوژی‌های پیشرفته و دانش فنی بالایی دارد. کشورهای ژاپن، چین و کره در این زمینه پیشگام هستند. 

کمال‌لدین غفوری 
منبع: انجمن جهانی فولاد