مستندسازی نیاز جدی در اجرای طرحهای معدنی
در عصر خرد و دانایی، هیچکس از مطالعه مداوم و کسب آگاهی بی‌نیاز نیست.علوم در همه زمینه‌ها چنان بسرعت دگرگون می‌شود که کمتر متخصصی را می‌توان پیدا کرد که از مطالعه و یادگیری مستمر بی‌نیاز باشد، از جانب دیگر، پیشرفت‌های روزافزون علم و فناوری، اختراعات، اکتشافات، ظهور شبکه‌هایی از قبیل اینترنت، وب و ماهواره و... همچنین پیچیده شدن محیط کار و زندگی انسان و تغییر و تحولات امروزی حاصل مطالعه مستمر و پژوهش و کاربرد ابزارهای جدید است.
امروزه دیگر برای کسب مهارت‌های سطح بالا و مجهز شدن به قابلیت‌های فنی و تخصصی در موضوعات مختلف در عرصه معادن نیاز نیست برای انجام هر کاری به گذشته بازگشت کنیم. در این زمینه بسیاری از موسسات صنعتی و تولیدی با استفاده از مستندسازی به منظور افزایش بهره‌وری و تولید و استفاده بهینه از وقت، انرژی و زمان گام‌های اساسی برداشته‌اند.
به خوبی می‌توان فهمید که پایه و اساس هر گونه تصمیم‌گیری در معادن، تصمیم‌گیری هوشمندانه که منجر به تحقق هدف شود، دسترسی و برخورداری از اطلاعات کامل و دقیق است. با بهره‌گیری از مستندسازی می‌توان پایگاه‌های اطلاعاتی قوی در تمام زمینه‌ها را طراحی و پایه‌ریزی کرد و با استفاده از این اطلاعات به موفقیت‌های چشمگیر دست یافت. مستندسازی بر الگوهای زندگی، شیوه کار، روش‌های ساخت، تعمیر و نگهداری، ساخت زیربناها و تاسیسات، مراحل نصب کارخانجات و بسیاری از زمینه‌های زندگی انسان تاثیر می‌گذارد و سودمندی‌های بسیار زیادی دارد.
مستندسازی عبارت از گردآوری، سازماندهی، ذخیره‌سازی و نشر و استفاده از اطلاعات در قالب صوت، عکس و فیلم، گرافیک، متن، اعداد، داده‌های آماری و... با استفاده از نوشتار، دوربین عکاسی و فیلمبرداری، ابزارهای رایانهای و مخابراتی است. بعبارت دیگر، مستندسازی تهیه یک بانک اطلاعاتی است که سیر تکاملی یک فعالیت از مرحله شروع تا پایان آن و چگونگی انجام فعل و انفعالات را موشکافانه نشان می‌دهد و با استفاده از اطلاعات ذخیره شده قبلی زمان انجام کار به‌طور محسوس کاهش می‌یابد و این در حالی است که ارزش زمان در انجام طرحهای صنعتی و معدنی بر همه روشن و واضح است.
در حال حاضر طرحهای بزرگ فولادی در سراسر کشور در حال طراحی، نصب تجهیزات و یا در آستانه بهره‌برداری قرار دارند. مستندسازی به ما این امکان را می‌دهد که از ابتدا تا به انتهای یک طرح را با ابزارهای مختلف از جمله عکس و فیلم مستند کنیم. برای این کار می‌توان با تعیین نقاط ثابت در قسمت‌های مختلف پروژه در مراحل مختلف از عملیات خاکی گرفته تا زمان بهره‌برداری در فواصل زمانی مشخص اقدام به تهیه عکس و همزمان با پیشرفت طرح‌ها، فیلم تهیه کرد. حسن کار در اینست که اکثر طرح‌ها مشابه یکدیگر هستند و با بهره‌گیری از تجربیات ساخت یک طرح می‌توان از این تجربیات در بقیه طرح‌ها استفاده کرد همچنین به محض برخورد با یک مشکل به راحتی می‌توان مراحل مختلف ساخت را بررسی کرده و در کمترین زمان نسبت به رفع آن اقدام کرد.
یکی از وسایل مستندسازی ابزارهای چندرسانه‌ای هستند که از ابزارهای پرمصرف در اینترنت به حساب می‌آیند. قدرت این ابزارها در این هست که از صوت و تصویر به‌طور همزمان استفاده می‌کنند و در نتیجه می‌توانند علاوه بر متن، احساس را نیز منتقل کنند.
برای بهره‌گیری از سودمندی‌های مستندسازی در معادن، باید شرایط زیر را فراهم کرد:
1. در دست بودن یک برنامه تفصیلی و مشروح استفاده از مستندسازی مشتمل بر، منابع مالی و بودجه‌ای، چگونگی راه‌اندازی سخت افزارهای رایانهای و برنامه‌ریزی استفاده از دوربین‌های عکاسی و فیلم برداری به وسیله کارشناسان ذیصلاح، چگونگی استفاده از سایتهای اینترنتی و شبکه‌های مفید قابل دسترس و تعیین اهداف.
2. آموزش مستمر نیروی انسانی در حین خدمت برای آشنایی با سخت افزارها و نرم افزارها و دوره‌های آموزشی موجود در این زمینه.
3. وجود حمایت‌های مدیران ارشد وزارت صنایع و معادن،معاونین، مدیران طرح‌ها در فراهم کردن وسایل و شرایط لازم و اشتراک در عمل به منظور تسهیل تحقق هدف‌ها.
مزایای بهره‌گیری از مستندسازی عبارت است از:
ـ بهره‌گیری از امکانات صوتی و تصویری برای ثبت عینی طرح‌ها.
ـ فراهم شدن بانک اطلاعاتی از مراحل مختلف طراحی، اجرا،راه‌اندازی و ارزشیابی طرح‌ها.
ـ امکان رفع اشکال برای طرح‌ها و پروژه‌های مشابه.
ـ ذخیره‌سازی آسان اطلاعات حاصل از مستندسازی.
ـ ضروری نبودن حضور مدیران ارشد در هر زمان و مکان خاص.
ـ امکان سنجش دقیق پروژه‌ها با توجه به عینی بودن و واقعی بودن مراحل ساخت و نصب.
ـ امکان استفاده از تجربیات بوسیله کارگران، دانش آموزان، دانش جویان و کارآموزان.
ـ صرفه‌جویی در وقت و هزینه و پرهیز از دوباره‌کاری و سردرگمی در اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها.
امکان بهره‌گیری از ابزار مستندسازی (عکس و فیلم) در جایی که نیاز به ایمنی است مثل ثبت صحنه انفجار در معادن.
برای پی بردن به اهمیت مستندسازی در معادن خلاصه سخن اینکه، بیشترین مقدار یادگیری(75%)به وسیله چشم و از طریق دیدن صورت می‌گیرد و تنها مقدار کمی (13%) یادگیری از راه گوش دادن و شنیدن محقق می‌شود. این در حالی است که در مراکز آموزشی ما بیشترین تلاش آموزشگران در امر آموزش بصورت سخنرانی(شنیداری) انجام می‌گیرد و تحقیقات نشان داده که تنها مطالبی در ذهن باقی می‌مانند که به وسیله چشم دیده شوند.
امید است با بهره‌گیری از مستندسازی در معادن شاهد آموزش و یادگیری پایدار باشیم و با تربیت نیروی انسان خلاق و مبتکر به پیشرفت‌های چشمگیر دست یافت.
ناصر جنگی‌سنگانی / کارشناس تکنولوژی آموزشی شرکت سنگ آهن شرق ایران
