مروری بر تولید و واردات فولاد طی 10 سال اخیر

آزاده حسینی _ روزنامه ی دنیای اقتصاد
با نگاهی به روند تولید و واردات فولاد طی 10 سال گذشته آنچه که بیش از هر چیز هویداست میزان رشد مصرف فولاد است که به گفته کارشناسان رابطه مستقیمی بین رشد مصرف فولاد و میزان توسعه‌ یافتگی کشور‌ها وجود دارد. از این رو می‌توان افزایش میزان مصرف در فولاد را به فال نیک گرفت. به هر حال آمار و ارقام 10 سال گذشته می تواند نقش مهمی را در تصمیم گیری مسولان ایفا کند از جمله این موارد سرانه مصرف فولاد و میزان تولید واقعی است.

یکی از مورادی که در مشاهده جداول ذیل به آن می رسیم رابطه افزایش مصرف طی سال‌های گذشته و رقم سرانه مصرف است و این موضوع که مصرف بیشتر از محل واردات تامین شده و تولید فولاد در داخل نتوانسته همپای سرعت مصرف حرکت کند. اگر سرانه مصرف فولاد را 400 کیلوگرم در سال در نظر بگیریم، نیاز کشور در سال 1394 حدود 30 میلیون تن خواهد بود. اختلاف این عدد با پیش‌بینی تولید (42 میلیون تن) به منظور صادرات در نظر گرفته شده است.
گرچه تا رسیدن به رقم نهایی تولید فولاد راه بسیار است اما با توجه به مجوز هایی که در سالهای گذشته به خصوص در بخش نوردی از سوی وزارت صنایع و معادن ارائه شده این خلا را می توان پر کرد البته برای رسیدن به رقم مورد نظر همکاری و حمایت دولت لازم است چرا که با توجه به هدفمندی یارانه‌ها و حذف مزایای تولید از جمله انرژی ارزان و مواد اولیه که به تازگی دولت از ارائه مواد اولیه به خصوص سنگ‌آهن به بخش خصوصی سر باز زده فعالان این بخش که در سال‌های اخیر با آزاد‌سازی قیمت‌ها و راه‌اندازی بورس فلزات در زمینه تولید حضوری فعال پیدا کرده بودند در عرصه تولید با مشکلاتی روبرو شده اند این در حالست که فروش و عرضه محصولات فولادی نیز به تازگی با محدودیت از سوی دولت همراه شده و ادامه این کار ممکن است به بدنه صنعت فولاد آسیب جدی برساند.
به خصوص که با توجه به واگذاری واحدهای دولتی فولاد به بخش خصوصی ،وزارت صنایع و معادن بارها نشان داده است که بنا ندارد بخش دولتی را در فرآیند تولید فولاد بیش از گذشته درگیر کند و حتی اگر بخش خصوصی هم استقبال کند، با توجه به 8 طرح فولادی که در دست دارد. مفهوم این است که امید چندانی به افزایش ظرفیت تولید فولاد از طریق بخش دولتی وجود ندارد و در خوشبینانه‌ترین حالت میزان 2/4 میلیون تن ظرفیت فولادهای هشتگانه، نهایت عملکرد بخش دولتی خواهد بود .
در همین حال اگر در یک تناسب ساده، میزان تولید فولاد را نصف تولید سنگ‌آهن بدانیم برای تولید 42 میلیون تن فولاد در پایان برنامه پنجم توسعه، به 84 میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است. براساس اعلام وزارت صنایع و معادن، تولید سنگ‌آهن کشور در سال 1388 حدود 32 میلیون تن بوده است. اینکه آیا با توجه به فاکتورهایی ازجمله طرح‌های توسعه معادن، ذخیره، عیار و... سنگ‌آهن مورد نیاز در پایان برنامه پنجم توسعه، تولید خواهد شد؟
از دیگر مواردی که توجه به آن حائز اهمیت است فاصله فضای بین تولید وقعی و میزان ظرفیت سازی که با توجه موانع و مشکلاتی که ذکر شد روز به روز در حال افزایش است و این موضوع می تواند در نهایت به ضرر صنعت فولاد کشور تمام شود چرا که آمار ها ارقامی غیر واقعی را نشان می دهند که ممکن است در تصمیم گیری مسولان تاثیر گذار شوند از این رو توجه به موانعی که واحد ها در راه رسیدن به ظرفیت های واقعی دارند (به غیر از عامل زمان) بسیار اهمیت دارد .
براساس برنامه چهارم توسعه کشور، بنا بود تا میزان تولید فولاد کشور در سال پایانی برنامه به حدود 28 میلیون تن برسد. اگر سال 1388 را سال پایانی برنامه چهارم توسعه کشور بدانیم یا اینکه با ارفاق سال 1389 را بپذیریم و همچنین به جای میزان واقعی تولید فولاد کشور نیز همان میزان ظرفیت تولیدی اعلامی از سوی وزارت صنایع و معادن یعنی عدد 18 میلیون را لحاظ کنیم، باز هم با پیش‌بینی تولید فولاد در پایان برنامه چهارم توسعه، فاصله بسیار زیاد 10 میلیون تنی وجود خواهد داشت و عملا کشور همچنان نیاز به واردات این کالای استراتژیک دارد.از این رو ذکر شد که توجه به آمار و ارقام واقعی اهمیت دارد چرا که با توجه به میزان واقعی تولید، واردات در تامین مصرف داخلی نقش مهمی ایفا می کند و تعرفه به عنوان ابزاری برای کنترل و ساماندهی بازار می تواند نقش مهمی داشته باشد.
از دیگر مواردی که توجه به آن لازم است. سرعت پیشرفت در برنامه ها است در حالی که طرح‌های بزرگ تولید فولاد در کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله قطر و امارات‌متحده عربی، با سرعت در حال پیشرفت است توجه به فاکتور زمان بسیار اهمیت داشته و در موفقیت و عدم موفقیت ما تاثیرگذار است چرا که با از دست دادن بازار ها تلاش بیشتری برای حضور دوباره لازم است.