نگاهی به بازارهای جهانی لوله‌های نفت و گاز

در شرایطی که خاورمیانه و آفریقای‌شمال، پس از ناآرامی‌ها در تونس، لیبی و مصر در کانون توجه بین‌المللی قرار گرفته است، برای تولیدکنندگان منطقه‌ای و جهانی انواع لوله (tube&pipe) صنایع نفت و گاز منطقه بواسطه تنوع صنعتی و سرمایه‌گذاری‌های دولت‌ها برای افزایش درآمدهایشان، هیچ‌کدام از جذابیت‌های خود را بعنوان بازاری مهم از دست نداده‌اند. طبیعتا خاورمیانه و شمال آفریقا با داشتن غنی‌ترین منابع نفت و گاز در جهان به نقطه کانونی سرمایه‌گذاری تولیدکنندگان لوله نفت و گاز در سرتاسر جهان تبدیل شده است.

به گزارش متال بولتن، بیشترین درآمد حاصل از نفت و گاز در منطقه نیز در حد وسیعی در بخش پروژه‌های بزرگ زیربنایی در اکثر کشورهای منطقه سرمایه‌گذاری شده که تقاضا را برای انواع لوله بالا می‌برد. 

طبق گزارش اوپک کشورهای منا 820 میلیارد بشکه ذخایر قطعی نفت و 83 تریلیون مترمکعب ذخیره قعطی گاز دارد. این ارقام به ترتیب 61 درصد و 44 درصد کل ذخایر جهانی است، در نتیجه احتمال ندارد که از اهمیت عرضه نفت و گاز این منطقه در آینده نزدیکی کم شود. 

در نشریه Forbes شش کشور تولیدکننده نفت با حداقل یک میلیون بشکه در روز به شرح زیر در منطقه خاورمیانه هستند: Ghawar (عربستان‌سعودی)، Qurna غربی (عراق)، مجنون (عراق)، رومیله (عراق)، اهواز (استان خوزستان ایران) و Khurais (عربستان‌سعودی). 

به تعداد واحدهای نورد لوله در منطقه منا افزوده می‌شود، اما واردات انواع لوله همچنان به اقتصاد محلی کمک قابل‌توجهی می‌کند. کل واردات لوله‌های فولادی منطقه بالغ بر 3/5 میلیون تن در سال 2009 بود و در نیمه اول سال 2010 به 51/2 میلیون تن رسید. 

الجزایر بالاترین واردکننده در سال 2009 با 3/1 میلیون تن واردات بوده که پس از آن امارات متحده عربی با 85/0 میلیون تن واردات قرار گرفته، در نیمه اول سال گذشته میزان واردات تقریبا در حد مساوی بین کشورها تقسیم شد، به‌طوری که چندین کشور در منطقه 300 هزار تن تا 400 هزار تن وارد کرد‌ه‌اند که پس از آن امارات متحده عربی، الجزیره، عربستان‌سعودی، ایران و عراق قرار گرفته‌اند. 

با توجه به اینکه لوله‌سازان چینی بدلیل اقدامات ضددامپینگ از بازارهای آمریکای‌شمالی و بدنبال آن آمریکای‌جنوبی خارج شده‌اند، هدف بعدی خود را در حال حاضر بازارهای خاورمیانه در نظر گرفته‌اند، بنابراین در حال حاضر رقابت شدیدی در بازارهای منطقه از نظر واردات و قیمت وجود داشته که در نتیجه سودآوری را تحت فشار قرار داده است. به نقل از MBR عرضه‌کنندگان بزرگ لوله توجه خود را بیشتر روی بازارهای با بالاترین قیمت و کیفیت مانند محصولاتی با پریمیوم و کیفیت بالاتر از نظر داشتن شرایط فرسایشی و پرچالش متمرکز کرده‌اند. 

کارشناسان می‌گویند: روابط کیفی در منطقه مهم‌ترین بازار است که باید از گرید استاندارد APIOCTG استفاده شود. در حقیقت این کارشناسان تخمین می‌زنند که این روابط کیفی 25 تا 30 درصد کل بازار OCTG را از نظر تناژ پوشش دهد. از آنجا که کشورهایی مانند عربستان‌سعودی در نظر دارند که در حال حاضر ذخایر بیشتری از گاز خود را استخراج کنند، به‌طول کل این کار روابط تنگاتنگ کیفیت را برای بازار بالا برده و شرایط گرید برای OCTG را افزایش می‌دهد. 

بنا به گزارش قبلی متال بولتن پیش‌بینی شده بود که مصرف OCTG در سال 2011 برای عربستان‌سعودی 400 هزار تن، برای ایران 175 هزار تن، برای مصر 160 هزار تن، برای کویت 140 هزار تن، برای عمان 120 هزار تن و 80 هزار تن برای عراق باشد. 

در حال حاضر، قیمت‌های نفت به بیش از یکصد دلار در هر بشکه پس از بحران اقتصاد جهانی رسیده، اما تحلیلگران انتظار ندارند که میزان این قیمت به سطح قبل از بحران یعنی اوج 147 دلار در هر بشکه برسد. قیمت‌های گاز بدلیل عرضه مازاد در بازار آمریکا چندان افزایش پیدا نکرد و میزان سرمایه‌گذاری در بخش انرژی بستگی به قیمت‌های انرژی دارد. به‌نظر می‌رسد که قیمت‌های بالای نفت برای مدتی برقرار باشد که می‌تواند هزینه‌های برنامه‌ریزی شده را افزایش دهد. 

در حال حاضر، تحلیلگران معتقدند بزرگ‌ترین سردرگمی ناآرامی‌های سیاسی است که ادامه ناآرامی‌های منطقه می‌تواند روی طرح‌های سرمایه‌گذاری در کشورهای مهم منطقه که از نظر ذخایر نفت و گاز غنی هستند موثر باشد، اما به هرحال، در حال حاضر فعالیت‌های حفاری کاهش نیافته و پس از توقف کوتاهی در مصر و تونس آغاز شده و مهم‌ترین نگرانی این است که تا چه حدی ناآرامی‌های سیاسی گسترده‌تر شده و تا چه میزان روی دیگر تولیدکنندگان مانند الجزیره و لیبی بعنوان مهم‌ترین عرضه‌کندگان به اروپا موثر باشد. 

تقاضا برای محصولات OCTG مصرفی در بخش‌های نفت و گاز را می‌توان در حال حاضر یکنواخت، اما با رشد قوی‌تری در شمال آفریقا و عراق توصیف کرد. 

سال‌های پررونق 2004 تا 2008 ناشی از قیمت‌های بالای نفت بشدت میزان حفاری را بخصوص در عربستان‌سعودی شدت بخشید. این شرایط منجر به افزایش بالای تولید در این کشور شده و بدنبال آن با افت قیمت‌های نفت، تقاضا برای OCTG پایین آمد. در حال حاضر عربستان از مصرف بالای OCTG برخوردار است. 

یکی از نتایج دوره رونق قبلی احداث Jesco در عربستان‌سعودی است که اولین تولیدکنند لوله OCTG در این منطقه است. 

با توجه به اینکه دوران قیمت‌های بالای سوخت موجب سرمایه‌گذاری و بدنبال آن تقاضا برای لوله خواهد شد، اما لزوما این کار سریع در منطقه منا اتفاق نمی‌افتد، چون اکثر شرکت‌های نفت داخلی دولتی بوده و می‌خواهند در چند سال آینده بدقت و احتیاط سرمایه‌گذاری کنند. 

در واکنش به قیمت‌های انرژی در آمریکا و در مناطقی که فعالیت حفاری می‌تواند از نزدیکتر قیمت‌گذاری را دنبال کند، بوروکراسی بیشتر حاکم است تا انعطاف‌پذیری، به‌طور یقین طرح‌های مهمی برای سرمایه‌گذاری در منطقه وجود دارد. 

دبیرکل اوپک می‌گوید: در میان‌مدت ما تقریبا 155 میلیارد دلار در پروژه‌های کشورهای عضو سرمایه‌گذاری خواهیم کرد، قرار است این پروژه‌ها بین سال‌های 2010 تا 2014 راه‌اندازی شوند. این پروژه‌ها حدود 12 میلیون بشکه در روز به ظرفیت تولید ناخالص اوپک اضافه خواهند کرد. 

دبیرکل با تمرکز روی بخش گاز اضافه کرد: به‌نظر می‌رسد که بازار سرمایه‌گذاری ثابت در صنعت گاز از بحران اخیر مالی رهایی یافته و سرمایه‌گذاری‌های واقعی در بخش گاز طبیعی (در صورت توسعه ظرفیت‌ها، تولید و حمل‌ونقل) بالغ بر 167 میلیارد دلار تا سال 2015 در کل منطقه منا خواهد شد. 

در حال حاضر بازار عراق بالاترین رشد مصرف لوله‌های OCTG را دارد. با وجود مشکلات متعدد و مستمر در این کشور پس از سقوط صدام‌حسین فعالیت در بخش نفت و گاز چندان تحت تاثیر منفی قرار نگرفته و همچنان به رشد بالای خود ادامه می‌دهد. تولید نفت عراق به 7/2 میلیون بشکه در روز در ماه ژانویه امسال رسید که بالاترین سطح تولید در 20 سال گذشته بوده. با توجه به اینکه این رقم اندکی بیشتر از سطوح ماقبل سال 2003 است، واقعیت مهم برای فروشندگان لوله در حال حاضر فعالیت شدیدتر حفاری است که برای بازسازی میدان‌های کنونی خود و نیز ایجاد میدان‌های جدید در دست اجرا هستند. 

قرار است از سال 2011 به بعد عراق سالانه 250 حلقه چاه حفاری کند، این رقم را می‌توان با آمار سایر کشورهای منطقه مقایسه کرد: عربستان‌سعودی 400 حلقه چاه در سال، عمان 300 حلقه چاه در سال و ایران 250 حلقه چاه در سال. 

مجوزهای قراردادهای میدان‌های نفتی در عراق قرار است ابتدا به مزایده گذاشته شود که پس از آن میدان‌های گازی به اجرا درخواهد آمد. هدف رسمی عراق برای تولید نفت حدود 5/12 میلیون بشکه در روز در سال 2017 است. کارشناسان می‌گویند: این رقم بسیار خوشبینانه است، اما هنوز پیش‌بینی می‌شود که در این مدت تولید بشدت رشد داشته و به 5/7 میلیون بشکه در روز برسد. 

علاوه بر پروژه‌های حفاری متعدد و لوله‌های OCTG مربوطه آن، تعدادی پروژه‌های خط لوله نیز وجود دارد که نفت و گاز را به مناطق دورتر می‌رساند که بعضی از این خطوط در محدوده یک یا دو کشور بوده و برخی از آنها بین قاره‌ای است. 

یکی از بزرگ‌ترین خط لوله‌ها Nabucco است که گاز را از مسیر عراق، ترکمنستان و آذربایجان به ترکیه انتقال داده و سپس 3300 کیلومتر تا مرکز توزیع در اتریش امتداد دارد. 

قرار است ساخت یک واحد نورد لوله (pipe) با قطر 1422 میلیمتری سال آینده آغاز شود و پس از آن تا سال 2015 اولین جریان گاز برقرار خواهد شد. 

این لوله که به 1200 کیلومتر لوله به قطر 914 میلیمتر وصل می‌شود و تحت عنوان خط لوله گاز عرب گاز را از طریق اردن و سوریه از مصر به ترکیه انتقال می‌دهد و قرار است امسال تا ترکیه تکمیل شود. احداث خط لوله 851 کیلومتری گالسی که گاز را از طریق ساردینیا از الجزیره به اروپا انتقال خواهد داد، قرار است امسال آغاز شده و بین 2012 و 2013 راه‌اندازی شود. 

علاوه بر این، تعدادی پروژه خط لوله در کشورهای عربستان‌سعودی، امارات متحده عربی، ایران و عراق در برنامه وجود دارد. تقاضای کنونی برای خط لوله با قطر بالا همچنان برقرار است، اما چندان رشد و شکوفایی ندارد، اما تقاضا برای خط لوله با قطر کوچکتر برای انتقال از سر چاه به واحد فرآیند در عراق و شمال آفریقا بالا است. 

با توجه به تداوم رشد لیست تولیدکنندگان انواع لوله در منطقه در این بازار، این تولیدکنندگان با سه تولیدکننده بزرگ بین‌المللی تناریس، سومیتومو و والورک رقابت سختی خواهند داشت که محصولات کیفی و خدمات لازم را به مشتریان خود از جمله تعمیرات ارایه می‌دهند.